Mükelleflerin e-vergileme sistemini benimsemelerini etkileyen faktörlerin analizi: Bursa araştırması

Abstract

Türkiye’de yürütülen en büyük e-devlet projelerinden birisi olan Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (VEDOP) gerek Gelir İdaresinin vergilendirme işlemlerinde çağın gerektirdiği bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanmasını gerekse mükellef odaklı hizmet sunarak vergi mükelleflerinin vergisel yükümlülüklerini e-vergileme sistemi aracılığıyla çok daha kolay, hızlı ve etkin bir şekilde yerine getirmelerini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçların gerçekleşmesi için en önemli koşul, mükelleflerin yürürlükteki e-vergileme sistemini benimsemeleridir. Diğer bir deyişle e-vergileme sisteminin tüm faydalarını elde etmek için gelir idaresinin çevrimiçi hizmet sunması yeterli olmayıp aynı zamanda mükelleflerin bu sistemi benimsemeleri gerekmektedir. Bu çalışma, Bursa’daki vergi mükelleflerinin e-vergileme (VEDOP) sistemini benimsemelerini etkileyen faktörleri belirlemeyi ve elde edilen bulgulara dayanarak e-vergileme sisteminin geliştirilmesine yönelik öneriler getirmeyi amaçlamaktadır. Bu amaca ulaşmak için literatürde en fazla kullanılan Birleştirilmiş Teknoloji Kullanım ve Kabullenme Teorisi (BTKKT) Modeli esas alınmış ve Türkiye koşullarına uyarlanmıştır. Belirlenen 6 temel hipotezi test etmek için kullanılan veriler ise Bursa’daki 505 Serbest Muhasebeci Mali Müşavirden (SMMM) anket yöntemi aracılığıyla elde edilmiştir. Verilerin AMOS 17.0 programına girilmesi ile elde edilen sonuçlar, yapısal eşitlik modeli (YEM) ile analiz edilmiştir. Oluşturulan BTKKT modelinde bir taraftan Performans Beklentisi, Güven Algısı, Çaba Beklentisi ve Davranışsal Tutum değişkenlerinin mükelleflerin e-vergileme sistemini benimsemelerini pozitif ve anlamlı bir şekilde tahmin edebildiği, diğer taraftan ise Risk Algısı ve Kolaylaştırıcı Durumlar değişkenlerinin mükelleflerin e-vergileme sistemini benimsemelerini negatif ve anlamlı bir şekilde tahmin edebildiği tespit edilmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda, çalışma e-vergileme sisteminin kullanılmasının zorunlu olduğu bir ülkede araştırma modeline risk ve güven algısı değişkenlerini katmış olması sebebiyle literatüre özgün katkılar sağlamaktadır.

Internet Tax Office Project (VEDOP) is one of the largest e-government projects in Turkey. VEDOP in taxation transaction aims to perform tax obligations of taxpayers as easily, fast and effectively by e-taxation system, both using knowledge and information technologies which are needed nowadays and supplying services focused on taxpayer. The most important condition is the fact that taxpayers adopt e-taxation system, in order to realize these aims. In other words, to obtain all benefits of e-taxation system, it is not only sufficient that tax administration supplies online service, but also taxpayer should adopt this system. This study purposes: to determine factors that influence the acceptance e-taxation (VEDOP) of taxpayers in Turkey, to provide contributions to improve e-taxation system based on the research findings. To reach purpose, it is based on The Unified Theory of Acceptance and Use of Technology (UTAUT) used prevailing in literature. This study integrates UTAUT into Turkey’s conditions. Used data to test determined six basic hypotheses are achieved from 505 respondents in Bursa by a survey method. Data is tested using AMOS 17.0 program. Also the finding results are analyzed by the structural equation modeling (SEM). In UTAUT model, results indicate performance expectancy, perceived trust, effort expectancy and behavioral intention variables have a positive and significant impact on the e-taxation adaptation of taxpayers. Risk and facilitating conditions have a significant and negative impact on the e taxation adaptation of taxpayers. In addition, performance expectancy and perceived risk are most significant variable. According to these findings, this study claims structural recommendations. Owing to search compulsory e-taxation system first time in a country and this research supplies important contribution to concerned literature and implementation.