Beyzâvî tefsîrinde işârî yorumlar ve muhtemel kaynakları

Abstract

Beyzâvî, tefsirinde ayetleri zâhiren açıkladıktan sonra çok az da olsa işârî yorumlara yer vermektedir. Müfessirimiz, bu yorumları yaparken bazı tasavvufî ıstılahlar da kullanmaktadır. Ayrıca o, sûfîlerin sıkça kullandığı, fakat genel olarak hadisçilerin sahih görmediği "Nefsini bilen Rabbini de bilir", "Küçük cihaddan büyük cihada döndük" gibi bazı hadislere de yer vermektedir. Onun zikrettiği işârî yorumlar, yaptığımız karşılaştırmalar sonucu anlaşıldığı üzere, genel olarak işârî tefsir geleneğinde kendine yer bulmuş yorumlardır. Müfessirimiz, bu yorumların çok az bir kısmını Zemahşerî’den, bir-iki tanesini Isfehânî’den, bunlardan biraz daha fazlasını Râzî’den, diğerlerini de kendinden önce yaşamış olan Sülemî, Kuşeyrî ve Baklî gibi sûfî müfessirler tarafından yazılmış işârî tefsirlerden veya başka tasavvufî kaynaklardan ve şeyhinin sohbetlerinden istifade ederek eserinde zikretmiş gibi görünmektedir.Baidhawi has included some sufi interpretations of the Qur’anic verses in his tafseer book after he explained these verses 366 literally. Our interpreter has use many sufi terms while he makes these interpretations. He has also included some words of the Prophet Muhammad which are not accepted by the hadith researchers as correct (saheeh) like “The person who knows himself, knows his God.” and “We returned from the minor war to the major war.” These interpretations of him about the Qur’anic verses have taken place in the tradition of the Qur’anic sufi interpretation. He seems to take these interpretations generally from Razi, Isfahani, and Zamakhshari and from some sufi interpreters of the Qur’an like Sulemi, Kusheyri and Bakli and from his sheikh.