Geleneksel Türk hamamlarının akustik özelliklerinin öznel ve nesnel yöntemlerle araştırılması

Abstract

Geleneksel Türk hamamları, Osmanlı Döneminden itibaren sunduğu “yıkanma” işlevinin yanı sıra, canlı müzik, ikramlar ve dans gibi farklı aktivite kalıplarını barındıran geleneksel törenler/seremoniler için ana toplanma mekanlarından biri olarak benimsenmiştir. Bu sebeple Anadolu mimarisinin ve sosyal-kültürel yaşamın önemli yapı tipolojilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu çalışma ile, Türk hamamlarına özgü akustik özellikler, Bursa’da yer alan ve özgün işlevini korumuş dört adet tarihi hamam örneği üzerinden ilk defa kapsamlı biçimde araştırılmış ve kayıt altına alınmıştır. Veri toplama süreci beş aşamada yürütülmüştür. Saha ölçümlerinde toplanan oda darbe yanıtları üzerinden elde edilen parametreler (EDT, T20, T30, C80, D50, STI) ile yapıların geometrik özellikleri arasındaki ilişki irdelenmiştir. Farklı nem ve sıva kullanım durumlarının iç mekân akustik koşullarına olan etkileri, ölçüm sonuçlarına göre akort edilen akustik modeller kullanılarak benzetimler ile araştırılmıştır. Tarihi (horasan) sıva kullanımı ile daha düşük T30 ve daha yüksek STI değerleri elde edilmiştir. Kontrollü olarak bağıl nemin azaltılması ile, daha düşük T20 ve T30, dolayısıyla daha yüksek STI değerleri elde edilmiştir. İşitsel modelleme kapsamında, Türkçe konuşma ve müzik içeren yankısız ses kayıtları alınarak yapıların günümüz ve tarihi durumlarını temsil eden sanal ses ortamları oluşturulmuştur. Oluşturulan dosyalar kullanılarak hazırlanan dinleme testi çevirim içi platformda uygulanmıştır. Seçilen iki örnek yapıda ise gerçek hamam kullanıcılarının işitsel farkındalıklarının anlaşılabilmesine yönelik anket çalışması yürütülmüştür. Elde edilen veriler kadın-erkek hamamlarının kullanımı, geleneksel aktiviteler ve ses kaynaklarının niteliği dikkate alınarak tartışılmıştır. Sonuçlar hamam yapılarının zaman içinde geçirdiği onarımlar ile özgün akustik özelliklerini kaybettiğini ve yapıların tarihi durumlarının, günümüze kıyasla müzik ve konuşma aktiviteleri için daha elverişli olduğunu ortaya koymaktadır.

Traditional Turkish baths (hamam) are adopted as one of the main gathering places for traditional ceremonies and social organizations, which include different activity patterns such as eating and dancing accompanied by live music, as well as its main “bathing” function. Thus, they are considered as one of the key aspects in terms of architecture and socio-cultural life in Anatolia. In this study, acoustical characteristics of baths are comprehensively investigated and archived through four historical buildings located in Bursa. The data collection process is carried out in five stages. Relationship between geometric attributes of structures and room acoustic parameters (EDT, T20, T30, C80, D50, STI) are investigated. Simulations are used to investigate the effects of humidity and historic plaster (horasan) on the indoor acoustic environment, over tuned acoustic models based on field measurements. Lower T30 and higher STI values are obtained with the use of horasan plaster. Lower T20 and T30 and higher STI values are obtained when the humidity is decreased in a controlled setting. Aural reconstruction of current and historical states, containing anechoic sound recordings of Turkish speech and music, are used to conduct an online listening test. Additionally, the auditory awareness of the real-life users investigated with field survey in two baths. Outcomes are discussed over the usage of male-female baths, traditional activities, and the characteristics of the sound sources. Results reveal that, the historical state of bath are more suitable for music and speech activity patterns, yet they have lost their original acoustical characteristics due to the unconscious repairs.