Melez ayçiçeği (Helianthus annuus L.) performanslarının belirlenmesinde farklı kombinasyon kabiliyeti test yöntemlerinin kullanılması olanakları

Abstract

Bu araştırma, hibrid ayçiçeği ıslahında ebeveyn olarak kullanılan kendilenmiş hatların kombinasyon yeteneklerinin belirlenmesinde diallel melezleme, topcross ve polycross yöntemlerinin etkinliğini karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada, 9 kendilenmiş ayçiçeği hattı arasında oluşturulan yarım diallel 36 tek melez döl ile 9'ar adet topcross ve polycross döllerinin bitki boyu, tabla çapı, 1000 tane ağırlığı ve tane verimi bakımından melez performansları incelenmiş ve üç yöntem arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Araştırma sonuçları, üç farklı yöntemle elde edilen melezlerin döl performansları arasında pozitif yönde önemli ilişkiler bulunduğunu ve melezlerde beliren heterotik etkilerin de birbiriyle uyum içinde olduğunu göstermiştir. İncelenen tüm özelliklerde ebeveynlerin ortalama değerleri (X) ile üç farklı yöntemle tahminlenen genel uyum yeteneği (g.u.y.) etkileri arasındaki ilişkilerin önemsiz olduğu ve diallel analiz yönteminde melezlerin ortalama değerleri ile heterotik sapma (F1-P) değerleri arasındaki korelasyonların pozitif ve önemli olduğu saptanmıştır. Bu sonuçlar, her üç yöntemde de ebeveynlerin ortalama performanslarının melez performanslarını tahminlemedeki etkinliğinin çok zayıf olduğunu, buna karşılık diallel analiz tekniği ile hesaplanan heterotik etkilerin melez performanslarının tahminlenmesinde daha etkin olduğunu ortaya koymuştur. Bulgular, melez performanslarının belirlenmesinde farklı kombinasyon kabiliyeti test yöntemleri arasında belirgin farklılıkların bulunmadığını, ancak hatların melez performansları hakkında daha detaylı bilgiler elde etmek için diallel analiz tekniğinin bir üstünlüğe sahip olduğunu göstermiştir.This research was carried out to compare the effectiveness of diallel cross, topcross and polycross methods on determination of combining abilities of inbred lines used in sunflower breeding. Hybrid performances for plant height, head diameter, 1000-seed weight and seed yield were determined in 36 half-diallel cross established among 9 inbred sunflowers and 9 topcross and polycross progenies. The relationships between three methods were examined. The research results showed that there were positive and significant relationships between hybrid performances obtained from three different methods. Heterotic effects revealed between hybrids were also harmony with each other. There were no significant correlations between mean values of parents (X) for all examined characters and g.c.a. effects predicted from 3 different methods. It was found positive and significant correlations between observed hybrid means (XM) and heterosis values (F1-P) in diallel analysis method. The results indicated that effectiveness of parental means for predicting hybrid performances were low in all combining ability methods, however heterotic effects calculated from diallel analysis method were more effective. As a results, there were no significant differences among three different combining ability test methods used for predicting hybrid performances. However, diallel analysis technique has a superior effect to obtain detail informations about hybrid performances of lines.