Hz. Peygamber döneminden itibaren yapılan zimmet antlaşmalarıyla, İslâm hâkimiyetini tanıyan gayrimüslimler, kendi din ve kültürlerini muhafaza ederek Müslümanlarla bir arada yaşama imkânına kavuşmuşlardı. İslâm hukukuna göre zimmet antlaşmasıyla gayrimüslimlerin her türlü can ve mal emniyeti devlet güvencesi altına alınmış; onlara inanç ve ibadet hürriyeti sağlanmış, ruhanî reislerine beratlar verilmiş, devlet hizmetinde bulunanlardan çeşitli vergiler alınmamıştır. İslâm tarihindeki bu hoşgörü ortamı sayesinde Osmanlı Devleti açısından çalkantılı bir dönem olan XIX. yüzyılın ikinci yarısında bile Tarsus’ta, Müslümanlarla gayrimüslimler bir arada yaşamalarını sürdürebilmişlerdir. Aynı mahalle ve köyde uzun süre birlikte yaşama, gündelik hayatta birçok ilişkiyi de beraberinde getirmiştir. Bu araştırmada, şer‘iye sicilleri temel kaynak alınarak XIX. yüzyılın ikinci yarısında Tarsus’taki Müslim-gayrimüslim münasebetleri sosyo-kültürel, hukukî ve ekonomik açılardan tahlil edilmeye çalışılmıştır.
