Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi / Uludag University The Review of the Faculty of Theology

Permanent URI for this communityhttps://hdl.handle.net/11452/13345

Browse

Now showing 1 - 20 of 880

16. yüzyıl kültürümüzde finansman ve istihdam politikası
(Uludağ Üniversitesi, 1998) Döndüren, Hamdi; İlahiyat Fakültesi
Bir toplumun ekonomi alanındaki uygulamaları ve manevi değerleri, o toplumun kültürünün bir parçasıdır. Eski kültürümüzde yer alan para vakıfları, mudârebe, müzâraa ve murabaha gibi iktisat alanındaki önemli finansman kaynakları, günümüzde de değerlendirilebilir. Diğer yandan “modernize olmuş iltizam uygulaması ” olarak niteleyebileceğimiz, devletin ve kamu kuruluşlarının gelirlerinin özel sektör eliyle tahsili, devletin personel hacmim küçültürken, az masrafla daha çok gelir elde etme imkanı sağlar.
1660'da Bursa camilerinde görev yapan imamlar
(Uludağ Üniversitesi, 1994) Çetin, Osman; İlahiyat Fakültesi; İslam Tarihi Bölümü
Günümüzde imamların fonksiyonları minber ve mihrab hizmetleriyle sınırlıdır. Fakat Osmanlı İmparatorluğu’nda imamların farklı ve çeşitli görev ve yetkileri vardı. Onlar köy ve mahalle teşkilatlarındaki soysal müesseselerde söz sahibiydiler. Bu çalışmada biz 1660 yılında Bursa camiilerde görev yapan imamların bir listesini vereceğiz.
17. yüzyıl Bursa şer’iye sicillerinin İslam aile hukuku açısından tahlili
(Uludağ Üniversitesi, 2008) Kaya, Ali; İlahiyat Fakültesi
Osmanlı toplumunda hukuk sistemi olarak İslâm hukukunun uygulandığı ve hukuk ekolü olarak da Hanefî mezhebine bağlı kalındığına dair yaygın bir kanaat bulunmaktadır. Yine Müslüman toplumlarda, İslâm hukukuna daha çok bağlı kalınan hukuk dalının Aile hukuku olduğu ileri sürülmektedir. Bu çalışmamızda, Osmanlı devletinin kurulduğu bölge olan Bursa’daki mahkemelere intikal eden ve duruşması yapılıp karara bağlanan hükümlerin yer aldığı 17. yüzyıl şer’iye sicillerine ait iki defter veri tabanı olarak alınıp İslâm aile hukuku açısından tahlili yapılmıştır. Osmanlı toplumunda İslam Aile hukukuna bağlı kalınan noktalar ile farklı uygulamalar tespit edilmeye çalışılmıştır.
18. asırda tasavvuf ve vehhâbilik
(Uludağ Üniversitesi, 2003) Peskes, Esther; Çelenk, Mehmet; İlahiyat Fakültesi
18.asrın ortalarında, Suûdi Arabistan’ın Necd bölgesinde yeni bir dini akım ortaya çıktı. Hanbelî geleneğine mensup Muhammed b. Abdulvehhâb, insanları, bütün bidatlerden uzak, gerçek dine davet etmeye başladı. Bidat aleyharlığı, bu yeni cereyanın en önemli esaslarından birisiydi. Vehhâbilik, genel olarak, tasavvufu bidat olarak görür ve reddeder. Bu makale 18.asırda Vehhâbilik ve tasavvuf arasındaki ilişkileri ele almaktadır.
18. yüzyıl İstanbul’unda gediklerin istihdama etkisi: Fırıncı esnafı üzerine bir inceleme
(Bursa Uludağ Üniversitesi, 2024-04-15) Lila, Nazan
18. yy, Osmanlı esnafında gedik uygulamasının gözle görülür şekilde arttığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde Osmanlı esnafında inhisar yönteminin uygulamaya konulması, gedik kavramına yeni bir anlam kazandırmıştır. Bu çerçevede ikincil literatürde gedik kavramı, çoğunlukla 18. yy itibariyle kazandığı yeni anlam baz alınarak tarif edilmiş ve sahibine ilgili mesleği icra etmede tekel ve imtiyaz/ayrıcalık sağlayan bir hak olarak değerlendirilmiştir. Dolayısıyla literatürdeki gedik tanımlarından, tekel hakları ve dükkan sayısının dondurulması ile irtibatlı olarak tarif edilen gediğin esnaf birliklerinde istihdamın artışını engellediği şeklinde dolaylı bir sonuç çıkarmak mümkündür. Nitekim kaynakların ısrarla gediğin tekel hakkı sağlayan boyutuna odaklanmaları, meselenin istihdam artışının engellenmesi ile irtibatlandırılmasına imkan vermektedir. Bu noktada gediklerin esnaf birliklerinde istihdam artışını engelleyip engellemediği sorusu gündeme gelmektedir. Literatürde çeşitli esnaf kollarına ve yıllar itibariyle bu sektörlerdeki dükkan sayılarına dair çalışmalar bulunmakla birlikte, konuyu gedikler ve istihdama etkisi bağlamında ele alan bir çalışmaya rastlanmamıştır. Gediklerin istihdam oranına etkisi her dönemde ve her esnaf kolunda aynı olmadığından çalışma kapsamında belirli bir dönemin ve sektörün seçilmesi uygun görülmüştür. Bu bağlamda çalışmanın amacı, gedik sisteminin fırıncı esnafının istihdam oranını ve kalitesini hangi ölçüde ve hangi yönde etkilediğinin tespit edilmesidir. Dönem olarak, devlet tarafından inhisar usulünün benimsendiği dönem olan 18. yy tercih edilmiştir. Sektör olarak fırıncı esnafının tercih edilme sebebi ise, fırıncılığın gedik sistemi ile en erken ve en yoğun şekilde tanışan sektörlerden biri olmasıdır. Böylece devletin zorunlu gıda maddeleri üretimi ile ilgili izlediği politika ve bu politikanın gediklerle bağlantısının değerlendirilip – inhisar usulünün benimsendiği 1727 yılının öncesi ve sonrası karşılaştırılarak – dönemsel bir mukayese yapılması hedeflenmektedir.
1826 sonrasında Bektâşilik ve bu alanla ilgili yayın faaliyetleri
(Uludağ Üniversitesi, 2003) Çift, Salih; İlahiyat Fakültesi
Osmanlılar döneminde faaliyet gösteren tarikatlar arasında Bektaşiliğin ayrı bir yeri vardır. XIX. yüzyılın başlarında padişah II. Mahmud tarafından ortadan kaldırılan Yeniçerilik’le birlikte, onlarla bağlantılı oldukları gerekçesiyle Bektaşi tarikatı da yasaklanmıştı. Bektaşiler’in, bu yasağın menfi tesirinden kurtulmaları uzun sürmemişti. XIX. asrın ortalarından itibaren yeniden faaliyete geçip, özellikle üst düzey sınıflar içerisinde taraftar kazanmaya başlamışlardı. Bu dönemde oldukça yoğun bir yayın faaliyetine de koyulmuşlar ve oldukça dikkat çekici eserler yayınlamışlardır.
1999 – 2000 öğretim yılında fakültemize gelen I. sınıf öğrencileri üzerine bir araştırma
(Uludağ Üniversitesi, 2000) Ay, Mehmet Emin; İlahiyat Fakültesi
Bu makale, 1999-2000 Öğretim Yılında U.Ü. İlahiyat Fakültesi’ne kaydolmuş öğrencilere uygulanan bir anketin sonuçlarını ihtiva etmektedir. Anket 1999 yılı Eylül ayında I. Sınıf öğrencilerinden 159 kişiye uygulanmıştır. Makale, üç ana başlık altında ele alınacaktır. Bunlar, öğrencilerin ailesini, şahsını ve lise yıllarındaki durumunu ana hatlarıyla ele alan başlıklar olacaktır.
25. yılında Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi
(Uludağ Üniversitesi, 2000) Öcal, Mustafa; İlahiyat Fakültesi
Türkiye’de dini yükseköğretim kurumlarının ilki Tevhid-i Tedrisat Kanununun 4. maddesinin amir hükmü gereğince 1924’te İstanbul Daru’l-Fünun’una bağlı olarak açılan ve öğretim süresi 3 yıl olan İlâhiyat Fakültesidir. Ancak bu Fakülte, 1933’te Daru’l-Fünun adının İstanbul Üniversitesi’ne çevrilmesi ve bünyesinde birtakım düzenlemelerin yapılması esnasında bazı gerekçeler ileri sürülerek kapatılmıştır. Aradan 16 yıl geçtikten sonra, 9 Mayıs l949 tarihinde TBMM’den geçen ve 4 Haziran l949’da Resmi Gazetede 5424 sayı ile yayınlanarak yürürlüğe giren kanun gereği bu defa Ankara Üniversitesine bağlı bir İlâhiyat Fakültesi açılmıştır. Öğretim süresi 4 yıl olarak belirlenen bu Fakülte 21 Haziran l949’da eğitim ve öğretim faaliyetlerine başlamıştır. Aradan bir 10 yıl daha geçtikten sonra ise, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak ve yalnızca İmam-Hatip Okulu/Lisesi mezunlarının girip yüksek tahsil yapabilecekleri Yüksek İslâm Enstitüsü adıyla yeni bir dini yüksek öğretim kurumu açılmıştır. 19.11.1959’da fiilen eğitim ve öğretim faaliyetlerine başlayan bu dini yüksek öğretim kurumunun da öğretim süresi 4 yıl idi. Sonraki yıllarda Yüksek İslâm Enstitülerinin sayıları artmaya başlamıştır. Sırası ile: 7.8.l962’de Konya’da, 16.12.1965’te Kayseri’de, 25.8.1966’da İzmir’de, 30.7.1969’da Erzurum’da, 28.11.1975’te Bursa’da, 7.9.1976’da Samsun’da ve 4.1.l980’de ise Yozgat’ta açılmışlardır. İşte bu Yüksek İslâm Enstitülerinden 6.sırada ve Bursa’da açılmış olanı 1982’de İlâhiyat Fakültesi adıyla Uludağ Üniversitesine bağlanmıştır.
6. Yüksek İslâm Enstitüsü açılış konuşması
(Uludağ Üniversitesi, 2000) Ayhan, Halis
Bursa Yüksek İslâm Enstitüsü’nün açılış töreninde Müdür Halis Ayhan’ın yaptığı konuşmadır. (28 Kasım 1975)
73 fırka hadisinin mezhepler tarihi kaynaklarında fırkaların tasnifine etkisi
(Uludağ Üniversitesi, 2005) Gömbeyaz, Kadir; İlahiyat Fakültesi
Bu makale, Yahudîler’in 71, Hıristiyanlar’ın 72, Müslümanlar’ın 73 fırkaya ayrılacağını ve bu fırkalardan yalnızca birinin kurtulup, diğerlerinin Cehennem’e gideceğini haber veren “73 fırka hadisi”nin zihinde uyandırdığı bir takım problemleri ele almakta; bunun yanında hadisin, mezhepler tarihi eserlerinin gerek biçim gerekse de muhtevası ile yazarlarının zihniyetleri üzerindeki etkilerini irdelerken, bu eserlerin yazarlarının söz konusu hadis karşısındaki tavırlarını gruplandırarak incelemektedir.
A.Ü. İlahiyat Fakültesi Kütüphanesinde bulunan Harvard The Logical Review (HTR)’in makaleler bibliyografyası -II- 1959-1997
(Uludağ Üniversitesi, 2000) Tarakçı, Muhammet; İlahiyat Fakültesi
1908 yılından beri çıkmakta olan Harvard Theological Review adlı derginin makaleler bibliyografyasının ilk bölümünü geçen sayıda yayınlamıştık. Harf sırası esasına göre düzenlenen bu bibliyografayın ikinci bölümünü bu sayıda sunuyoruz. Ayrıca bibliyografyanın sonunda, derginin, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunmayan sayılarını da belirttik.
A.Ü. İlahiyat Fakültesi Kütüphanesinde bulunan Harvard Theological Review (HTR)’in makaleler bibliyografyası -I-
(Uludağ Üniversitesi, 1998) Tarakçı, Muhammet; İlahiyat Fakültesi
Harvard Theoiogical Review, 1908 yılından beri çıkmaktadır. Yılda dört sayı (bazen iki mücellet halinde) yayınlanan dergide, başta Dinler Tarihi olmak üzere, Din Felsefesi, Din Sosyolojisi ve Din Psikolojisi gibi branşlarla ilgili makaleler bulunmaktadır. Bu branşlarda çalışan araştırmacılara faydalı olabileceği ümidiyle, derginin A.Ü. İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunan sayılarının makaleler bibliyografyasını çıkardık. Bibliyografya, makale adına göre düzenlenmiştir.
Abbasilere yönelik dinî ve siyasî isyanlar: Ebû Cafer el- Mansur dönemi
(Bursa Uludağ Üniversitesi, 2021-05-18) Zorlu, Cem; Yanç, Mustafa; İlahiyat Fakültesi; İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü; 0000-0002-7960-1655
Emevîlere karşı Muhammed b. Ali ile başlatılan Abbâsî daveti, ardından onun oğlu İbrahim tarafından devam ettirilmiş, nihayet diğer bir oğlu olan Ebu’l-Abbâs es-Seffâh’ın Kûfe şehrinde Abbâsî ailesi adına biat almasıyla birlikte amacına ulaşmıştır. Ebu’l-Abbâs ile filizlenmeye başlayan devlet onun dört yıllık hilafet döneminde öncelikle Emevîlerin hatırasını kanlı bir şekilde silmiştir. Bu dönemde devleti sarsacak veya varlığını tehdit edebilecek boyutlarda isyanlarla karşılaşılmamıştır. Ebu’l-Abbâs’ın vefatıyla birlikte halifeliği üstlenen Ebû Cafer el-Mansûr ilk olarak isyan hareketleriyle karşı karşıya kalmıştır. Yirmi yıllık halîfeliği döneminde irili ufaklı pek çok isyan hareketiyle uğraşmak zorunda kalan Mansûr, mezkûr başkaldırıların tamamından galibiyetle ayrılması, yine devletin temellerini sağlamlaştırması sebebiyle Abbâsîlerin asıl kurucusu olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla Mansûr gibi bir halîfeyi tanıtacak, ayrıca döneminin belirgin özelliklerini ve hadiselerini tasvir edecek eserlere ihtiyaç vardır. Cem Zorlu’nun doktora tezi olarak hazırlanmış bu kitabı Ebû Cafer el-Mansûr dönemi isyanlarını etraflıca konu edinmektedir.
Abdestsiz Kur’an okuma meselesi
(Uludağ Üniversitesi, 1993) Çetin, Abdurrahman; İlahiyat Fakültesi
Yüce Allah’ın Kelâmı olan Kur’an-ı Kerim’in, herhangi bir Kitap gibi kabul edilemeyeceği ve ayrıca onu okumak, dinimizce ibâdet kabul edildiği için; abdestsiz olarak Mushafa dokunulup dokunulmaması ve gusülsüz kimsenin onu okuyup okuyamaması hususları, bilginlerimiz arasında tartışma konusu olmuştur. İşte bu makalede, konuyla ilgili deliller ve görüşler tahlil edilmekte, kendi ulaştığımız sonuçlar kaydedilmektedir.
Abdülhak Hâmid’e ait bir bölük mektup
(Uludağ Üniversitesi, 1998) Hızlı, Mefail; Yurtsever, Murat; İlahiyat Fakültesi
Bu makalede bir araya getirilenler, Abdülhak Hâmid’e ait mektupların daha önce yayınlanmamış olanlarıdır. Hemen tamamı, yakın aile fertlerine yazılmış olan bu mektupların neşri, mevcut olduğu bilinen, fakat yeri belli olmayan bir mirasın tesbiti kadar önemlidir. Tesadüf eseri bulunan bu mektupların, yakın tarih edebiyat çalışmalarına önemli bir katkı sağlayacağı beklenmektedir.
Abdülkerîm el-Cîlî’de din ve inanç: İmân ve inkâr üzerine farklı bir yaklaşım
(Uludağ Üniversitesi, 2003) Kartal, Abdullah; İlahiyat Fakültesi
Vahdet-i vücûd geleneği, mistik tecrübeden hareketle Allah-insan ve kâinat arasındaki ilişkiyi açıklamaya çalışır. Bu doktrinin bazı teorik ve pratik sonuçları vardır ki, bunlardan en önemlileri, din, iman ve inkâr konularıdır. Söz konusu doktrinin en önemli simalarından biri olan Abdülkerîm el-Cîlî de, doktrininin sonucu olarak inanç ve ibadet kavramlarına değişik yorumlar getirmektedir. Ona göre bütün varlık, Allah’a ibadet etmek için yaratılmışsa, bu, hangi inanca sahip olursa olsun, herkesin gerçekte Allah’a ibadet etmekte olduğunu gösterir. Buna göre bütün din ve inançlar, Allah’a ibadetin şu ya da bu şekildeki formundan ibarettir ve bunun bir sonucu olarak cehennemde azaba maruz kalanlar, içinde bulundukları halden memnun olacaklar ve azaptan lezzet alacaklardır.
Abdullâh B. Abbas’ın şahsiyeti ve ilmî faaliyetleri
(Uludağ Üniversitesi, 1987) Bulut, Ahmet; İlahiyat Fakültesi
Bu makalede, islâmın altın çağında yaşayan, kendisinden sonrakiler üzerinde maddî, manevî çalışmalarının tesiri görülen sahâbt, Hz. Peygamber'in Amcasının oğlu ‘Abdullâh b. ‘Abbâs'ın şahsiyeti ve ilmi faaliyetleri ele alınmıştır. Bu çalışma "'Abdullah b. ‘Abbâs ve Garıbu'l-Kur'ân-ı" isimli araştırmanın bir bölümüdür. ‘Abdullâh b. ‘Abbâs, hayatı dolu geçmiş, İslâmî bütün yönleri ile yaşamış büyük bir âlim, hikmet sahibi, fakih, muhaddis, şiir münekkidi, edıb ve ilmine yeti- şilememiş bir müfessirdir. tbnu ‘Abbâs, tefsir, hadis, fıkıh sahalarında tam bir otorite olarak kabul edilmiştir. O şahsî hayatında müslüman olduğu gibi, ilmi şahsiyetinde de mantıklı ve güvenilir, sağlam bir âlimdir. Zaten onun o devirde sivrilmiş yüksek bir makamda bu lunması bunların tam sarsılmaz bir şahididir. Sonrakiler ondan asla yüz çevirmemişlerdir. Kur'ân'ın nazil olduğu ve Hz. Peygamber'in onu izah ettiği bir muhitte yaşa yan tbnu ‘Abbâs, İslâm dünyasında ilmi faaliyetleri ilk başlatanlardan biri olarak Hulefâ-yı Râşidîn ve Emevî dönemlerinde yerini almıştır, O, Kuzey Afrika'nın, İran'ın fetihlerinde bulunan ve İstanbul'u fethe gelen bir ordunun içindeydi. Bu geniş muhitlerde bir çok kavimden insanla karşılaşmış, onları tanımıştır. İbnu ‘Abbâs, meydana getirdiği dînî ve İlmî hareketlerle değerlendirilecek olursa, Arap dili çalışmalarının da kurucusu olacaktır.
Abdurrahman el-Hayyir’in Târîḫu’l-ʿAleviyyîn adlı esere yönelik eleştirileri
(Bursa Uludağ Üniversitesi, 2021-06-08) Sonay, Ahmet
Muhammed Emîn Gâlib et-Tavîl’in (ö. 1932) Lazkiye’de 1924 yılında yayımladığı Târîḫu’l- ʿAleviyyîn adlı eseri, ülkemizde Nusayrîler adıyla bilinen Arap Alevîlerinin geçen yüzyılda kendi tarihlerini yazmaya yönelik ilk girişimi sayılabilir. Ancak hiçbir yazılı kaynağa dayanmayan ve sözlü gelenek esas alınarak yazılan eserin ilmî değer taşıdığını söyleyebilmek zordur. Ekolün önde gelen âlimlerinden Şeyh Abdurrahman el-Hayyir (ö. 1986), bahsi geçen eserdeki bazı hususları eleştiren uzun bir yazı kaleme almıştır. Bu yazı, eserin 1966 yılında Beyrut’ta yayımlanan baskısında ve sonraki baskılarında “Nakd ve Takrîz” başlığı altında yer almıştır. Bu makalenin ana konusu, Hayyir’in Târîḫu’l-ʿAleviyyîn’e yönelik eleştirileridir. Söz konusu eleştiriler, Arap Alevî ekolün itibar sahibi bir merciinin kaleminden çıkmış olmaları hasebiyle önem taşımaktadır. Makale, bu eleştirileri gündeme getirmek suretiyle Arap Alevî âlimlerin zihinlerindeki Alevîlik tasavvurunun anlaşılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Makalede tasvirci metot takip edilmiş, ayrıca sosyal bilimlerde kullanılan anlayıcı-yorumlayıcı yaklaşım doğrultusunda, Târîḫu’l-ʿAleviyyîn’e ve el-Hayyir’in eleştirilerine ilişkin değerlendirmelere de yer verilmiştir. Bu sadette Hayyir’in Arap Alevîliğini Usûlî İmâmîlikle özdeşleştiren yaklaşımı, dönemin sosyo-politik şartları göz önünde bulundurularak anlamlandırılmaya çalışılmıştır.
Abdurrahman Kurt, Din sosyolojisi, Sentez yayınları, 2. baskı, İstanbul 2012
(Uludağ Üniversitesi, 2013) Evrenk, Faruk; İlahiyat Fakültesi
Din-toplum ilişkisine dair ilginin, bilimsel bir ilgi olarak başlamasının üzerinden yaklaşık bir asır gibi bir süre geçmiştir. Geçen zaman içerisinde ortaya konan teorilerin çeşitliliğine bağlı olarak, din-toplum etkileşiminin farklı tarihi ve toplumsal bağlamlardaki çeşitli yansımaları, bilimsel olarak ele alınmaya çalışılmıştır. Ülkemizde de bu alanda yapılan çalışmalar azımsanmayacak düzeydedir. Ziya Gökalp ve Prens Sabahattin’in girişimleriyle başlatılan Sosyoloji, daha da özelde Din Sosyolojisi çalışmaları artarak devam etmektedir. Özellikle ilahiyat fakültelerinin Din Sosyoloji anabilim dalında yapılan yüksek lisans, doktora ve doçentlik tezleri din-toplum etkileşiminin incelenmesi açısından önem taşımaktadır.
Abdüssamed el-Gaznevî’nin Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm’inin kaynakları ve tesirleri
(Uludağ Üniversitesi, 2012) Özmen, Ferihan
Bu makalede hicrî V. asırda yaşayan Hanefî fakîhi ve müfessir Ebü’l-Feth Abdüssamed b. Mahmûd b. Yûnus el-Gaznevî’nin tanıtılması ve onun 487/1094’de telif ettiği “Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm” isimli eserinin kaynaklarının ve tesir ettiği eserlerin belirlenmesi konu edilmiştir. Bu amaçla Abdüssamed el-Gaznevî’nin eserini oluştururken kullandığı kaynaklar araştırılmış, eser bu kaynaklarla karşılaştırılarak müellifin tefsirini oluştururken bunlardan ne ölçüde istifade ettiği belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca tefsirin sonraki dönemlere ve âlimlere tesirleri tetkik edilmiş, böylece Abdüssamed el-Gaznevî’nin genelde temel İslam bilimlerine özelde ise tefsir ilmine katkıları saptanmaya çalışılmıştır. Neticede günümüze “yazma” halinde ulaşmış olan “Tefsîru’l-Kur’âni’lAzîm”in telif edildiği döneme nisbetle Kur’ân tefsiri açısından orijinalitesinin belirlenmesine ve eserin tefsir tarihindeki yeri ve öneminin ortaya çıkarılmasına çalışılmıştır.

Browse

Browsing by Title