Tuva Türkçesinde kesin dışılık işaretleyicileri: Olasılık kipliği

Abstract

Kiplik (modality), konuşurun bir önermeyle ilgili yaklaşım ve tutumunu yansıtan dil ile ilgili işaretleyicilerdir ve genellikle önerme ve olay kipliği olmak üzere ikiye ayrılır. Olasılık kipliği de daha çok önerme kipliğinin bir alt başlığı olan bilgi kipliği içinde konumlanmıştır. Olasılık kipliğinde konuşurun önermeyle ilgili tahmin, muhtemellik, varsayım, tereddüt, şüphe, kararsızlık, kesinlik ve kesin dışılık gibi kipsel alanlarıyla ilgili farklı olasılık dereceleri ortaya çıkar. Bu çalışmada Tuva Türkçesinde olasılık bildiren işaretleyiciler Rubin’in (2010) kesinlik derecelendirmesi tablosu temel alınarak incelenmiştir. Bu doğrultuda Tuva Türkçesi üzerine yazılmış gramerler, ders kitapları, sözlükler ve edebî türlerden taranan örneklem neticesinde olasılık kipliğinin biçimsel, biçim-sözdizimsel, sözlüksel ve sözdizimsel işaretleyicilerden oluştuğu tespit edilmiştir. Her bir işaretleyici ile ilgili verilen örnekten sonra önermenin hangi olasılık derecelendirmesi (kesinlik-yüksek olasılık-orta olasılık-düşük olasılık-kesin dışılık) içinde değerlendirildiği belirtilmiştir. Bu çalışma, Tuva Türkçesinde olasılık kipliği işaretleyicilerini belirlemek ve alandaki eksikliği gidermek üzere hazırlanmıştır.

Modality is a linguistic marker that reflects the speaker’s approach and attitude towards a proposition and is generally divided into two: propositional and event modality. Modality of possibility is also mostly situated within the epistemic modality which is a subheading of propositional modality. Different degrees of possibility arise related to the speaker’s modal areas such as prediction, probability, assumption, hesitation, doubt, indecision, certainty and uncertainty regarding the proposition in the modality of possibility. In this study, markers indicating possibility in Tuvan Turkish are analyzed based on Rubin’s (2010) certainty categorization model. In this scope, as a result of the sample scanned from grammar books, textbooks, dictionaries and literary works written on Tuvan Turkish, it was determined that the modality of possibility consists of morphology, morpho-syntactic, lexical and syntactic markers. Following the example given for each marker, the categorization of possibility in which the proposition was evaluated (absolute certaintyhigh certainty-moderate certainty-low certainty-uncertainty) is given. This study is carried out in order to identify markers of modality of possibility in Tuvan Turkish and to address this gap in the field.