15. Yüzyıl sultan şairlerinde din ve tasavvuf (Muradî, Avnî, Adlî, Harimî, Cem Sultan)

Abstract

Bilindiği gibi Osmanlı sultanlarının büyük bir kısmı müzik, mimari, hat, resim gibi sanat alanlarına ilgi göstermiş, bu ilgi bilhassa şiir ve edebiyat alanında daha yoğun bir şekilde kendini belli etmiştir. Bu ilgi ile birlikte sultan şairler geleneği ortaya çıkmıştır. İşte bu çalışmada XV. yüzyılda yetişen şair sultanlar II. Murat, Fatih Sultan Mehmet, Cem Sultan, II. Bâyezîd ve Şehzâde Korkut`un şiirlerindeki dinî ve tasavvufî muhtevayı incelemeye çalıştık. Şüphesiz iktidar ve tasavvuf kavramlarının aynı başlık altında buluşması ilk bakışta yadırganabilir bir durumdur. Ancak her metin, yazarının duygu ve düşünce dünyasını yansıtır. Bu itibarla dinî ve tasavvufi kavramların kullanılış biçiminin tetkik ve tahlili şairin bu kavramlara bakışını, din ve tasavvufa yaklaşımını gösterir. Bu şairlerin aynı zamanda sultan olmaları bu tetkikin ve tahlilin değerini daha da artırır. Bu amaçla yaptığımız bir giriş üç ana bölümden oluşan tezin birinci bölümünde öncelikle şiir ve iktidar ilişkisi ile sultan şairler geleneği, XV. yüzyıla gelene kadar Türk edebiyatının kısa bir serencamı ve XV. yüzyıl Türk edebiyatının genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Birinci bölümün son başlığında tezin konusu olan beş sultan şairin biyografilerine ve edebi kişiliklerine kısaca değinilmiştir. Tezin ikinci bölümünde itikadî kavramlardan başlayarak dinî muhteva, üçüncü bölümde ise tasavvufî muhteva incelenmeye çalışılmıştır. Son kısımda ise elde edilen sonuçlar üzerine genel bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır.

As it is known, most of the Ottoman sultans were interest in art fields such as music, architecture, calligraphy and painting. This interest was particularly evident in the field of poetry and literature. Along with this interest, the tradition of sultan poets emerged. In this study we have tried to examine the religious and mystical contents of poems of II. Murat, Fatih Sultan Mehmet, II. Bâyezîd, Cem Sultan ve Şehzâde Korkut who grew up in the 15th century Undoubtedly, meeting the concepts of politics and mysticism under the same study is a strange situation at first sight. However, each text reflects the world of emotion and thought of its author. Therefore, the study and analysis of the use of religious and mystical concepts shows the poet's view of these concepts and his approach to religion and sufism. The fact that these poets are sultans at the same time increases the value of this study and analysis. In the first part of the thesis, which consists of three main chapters, primarily the relationship between poetry and politics and the tradition of sultan poets, a summary of Turkish literature until the 15th century and a general assessment of Turkish literature had been done. In 15th century the last title of the first chapter, the biographies and literary characters of the five sultan poets, who are the subject of the thesis, has been briefly explain. In the second part of the thesis, starting from the concepts of religious belief, the religious content has been examined, and in the third part, the mystical content is examined. In the last part, a general evaluation has been made on the results obtained.