Ortaokul sosyal bilgiler dersinde astronomi okuryazarlığı becerisinin geliştirilmesinin çok boyutlu değerlendirilmesi ve öğrencilerde astronomi okuryazarlık becerisinin geliştirilmesi: Karma yöntem araştırması

Abstract

Uzaya gözlerin dikildiği, astronomi çalışmalarının, bu alana ayrılan fonların hayli arttığı gelişen ve değişen ülke ve dünya koşullarında astronomi ve astronomi okuryazarlığı giderek önemini arttıran bir beceri haline gelmiştir. Bu bakımdan araştırmanın amacı Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda astronomi okuryazarlığına ilişkin var olan durumu öğretmen, öğrenci, ders kitabı boyutunda ortaya koymak, sosyal bilgilerde astronomi okuryazarlığı becerisinin nasıl ve hangi yönlerden geliştirilebileceğini uygulamalar ile tespit etmektir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı fen bilimleri ve sosyal bilgiler programında disiplinler arası olarak astronomi okuryazarlığının nasıl ve ne şekilde ele alınabileceğini değerlendirmektir. Araştırmada karma yöntem desenlerinden keşfedici sıralı desen kullanılmıştır. Literatürde açımlayıcı sıralı desen olarak da adlandırılan bu desene bağlı olarak öncelikle çalışmanın nitel kısmı gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda ortaokul sosyal bilgiler ve fen bilimleri ders kitaplarının astronomiye ilişkin kavram, haber (güncel olay), bilim insanı, görsel durumları tespit edilmiştir. 15 sosyal bilgiler öğretmeni ile astronomi okuryazarlığı becerisinin sosyal bilgiler dersinde geliştirilmesine ilişkin fikirleri ortaya çıkartılmış, bir kız bir erkek öğretmenin astronomi konularına ilişkin 5’er haftalık dersi gözlemlenmiştir. 5, 6 ve 7. Sınıftan 10’ar öğrenci olmak üzere toplam 30 öğrencinin astronomi okuryazarlığı konusunda görüşleri alınmıştır. Bu kapsamda ulaşılan veriler değerlendirilerek 5 haftalık astronomi okuryazarlığı becerisini geliştirme uygulaması fen bilimleri kazanımları incelenerek hazırlanmış ve uygulamaların fen bilimlerinin eksik kalan yanlarını dolduracak şekilde olması sağlanmıştır. Fen bilimlerinde astronomi okuryazarlığına ilişkin bilişsel düzeyde ve birkaç basit düzenek oluşturma şeklinde kazanımların olduğu duyuşsal ve davranışsal yönden öğrenciyi konuya ilgi uyandırıcı, astronomi çalışmalarının gerekliliğini öğrencilere kavratıcı kazanımların olmadığı görülmüştür. Uygulamaların bilişsel, duyuşsal ve davranışsal boyuta yönelik olması sağlanmıştır. Veriler üç boyut açısından incelenmiştir. Ön test son test kontrol gruplu yarı deneysel desene göre 22 deney, 22 kontrol grubu olmak üzere 44 öğrenciyle çalışmıştır. Çalışmada nitel veriler içerik analizi ve betimsel analiz kullanılarak analiz edilmiştir. Nicel veriler ise SPPS 24 paketi ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda fen bilimlerinin astronomi okuryazarlığı konusundan öğrencilere daha çok bilgi sunduğu ancak bunların öğrenciler tarafından yeterince özümsenmediği, sosyal bilgiler öğretmenlerinin astronomi okuryazarlığı becerisi konusunda müfredatı yetersiz bulduğu, sosyal bilgilerde gerekirse ayrı bir ünite ya da ayrı bir seçmeli ders olması gerektiğini düşündükleri, sosyal bilgiler ders kitabının astronomi okuryazarlığı becerisi kazandırma konusunda yetersiz olduğu, astronomi okuryazarlığı becerisinin sadece bir ders ile sağlanamayacağı disiplinler arası olarak fen bilimlerin eksik yanlarının desteklenmesi gerektiği ve bu dersin de ağırlıklı olarak sosyal bilgiler olduğu, sosyal bilgiler dersinde de astronomi okuryazarlığı becerisi geliştirilebileceği ve öğrencinin astronomi okuryazarı bir birey olmasına sosyal bilgiler dersinin de katkı sağladığı görülmüştür. Buna yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Astronomy and astronomy literacy has become an increasingly important skill in the developing and changing country and world conditions where eyes are set on space, astronomy studies and funds allocated to this field have increased considerably. In this respect, the aim of this study is to reveal the current situation regarding astronomy literacy in the Social Studies Curriculum in terms of teachers, students and textbooks, and to determine how and in which ways astronomy literacy skills in social studies can be developed through practices. In this direction, it is to evaluate how and in what way astronomy literacy can be handled interdisciplinarily in science and social studies programs. Exploratory sequential design, one of the mixed methods design, was used in the research. Based on this design, which is also called exploratory sequential design in the literatüre, the qualitative part of the study was carried out first. In this context, the concept, news (current event), scientist, and visual situations related to astronomy in middle school social studies and science textbooks were determined. The ideas of 15 social studies teachers regarding the development of astronomy in the social course were revealed, and a 5- week lesson observation of one female and one male teachers was implement on astronomy literacy issues. A total of 30 students, 10 students from 5th, 6th and 7th grades, were asked for their opinions on astronomy literacy. In this context, the data obtained was evaluated and a 5-week astronomy literacy skill developmnent application was prepared by examining the science achievements and it was ensured that the applicaitons would fill the missing aspects of science. It was observed that there were achievements regarding astronomy literay in science at the cognitive level and in the form of creating a few simple mechanisms, but there were no achievements in terms of cognitive, affective and behavioral aspects that would arouse interest in the subject and make students understand the necessity of astronomy studies, so the applications were aimed at the cognitive, affective and behavioral dimension. It has been ensured that the applications are oriented towards cognitive, affective and behavioral dimensions. The data were examined in terms of three dimensions. It was studied with 44 students, 22 in the experimental group and 22 in the control group, according to the quasiexperimental design with pre-test, post-test and control groups. In this study, qualitative data were analyzed using content analysis and descriptive analysis. Ouantitative data were analyzed with the SPSS 24 package. As a result of the analysis, science provides more information to students about astronomy literacy, but these are not assimilated by students sufficiently, social studies teachers find the curriculum insufficient regarding astronomy literacy skills, they think that there should be a separate unit or a separate elective course in social studies if necessary, and that the social studies textbook should be a separate unit or a separate elective course in social studies. It is stated that it is insufficient to provide astronomy literacy skills cannot be achieved with just one course, the shortcomings of science should be supported interdisciplinary, and this course is mainly social studies, astronomy literacy skills can also be developed in the social studies course and it can contribute to the student becoming an astronomy literate individual has been shown to provide. Recommendations have been developed for this.