Sahih-i Müslim’in rivayeti

Abstract

Müslim b. el-Haccâc’ın (ö. 261/875) el-Müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥ’i Buhârî’nin (ö. 256/870) el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’i ile birlikte hadis edebiyatının, İslami literatürün en önemli, şöhretli, muteber ve de güvenilir kaynaklarındandır. Kaynak tarama suretiyle verilerin toplandığı, elde edilen bulguların analiz ve sentez yöntemiyle değerlendirildiği bu çalışma Müslim’in Ṣaḥîḥ’i etrafında oluşan birikimi ele almayı, kitabın serüvenini aydınlatmayı amaçlamaktadır. Tezde Ṣaḥîḥ hakkında ortaya atılan iddialar, tartışma başlıkları, oluşan literatür, çalışmaların temel saikleri, Ṣaḥîḥ’in İslam coğrafyasındaki dolaşımı ve rivayeti üzerinde durulmuştur. Müslim’in, içinde bulunduğu şartların hadis rivayetinde sebep olduğu olumsuzluklar üzerine, zamanının tasnif usullerinden kısmen farklılaşarak kaleme aldığı Ṣaḥîḥ’i, ilk anda ehl-i hadisin ileri gelenlerinin eleştirilerine konu olmuştur. Bu eleştirilerin arkasında en temelde belirli ve sınırlı sayıdaki sahih hükmü verilmiş hadisi bir araya toplamanın, muhalifleri ile yapacağı müzakere ve tartışmalarda ehl-i hadisin elini zayıflatacağı düşüncesi yatmaktadır. Diğer eleştiri noktalarının bu hususu temellendirmek için ortaya atıldığı söylenebilir. Söz konusu tepkilere rağmen Ṣaḥîḥ etrafında ciddi bir literatür oluşmuş, kitap İslâm coğrafyasının uzak beldelerine ulaşmıştır. Sözkonusu literatür ve rivayet sürecinde eleştirilerin izlerini görmek mümkün olmuştur. Diğer taraftan kısa sayılabilecek bir sürede otoritesine kavuşan Müslim’in mevcut görüntüsünün şekillenmesinde Buhârî ve eserinin de katkısı müşahede edilmiştir. Hadis tasnif faaliyetleri, kitapların öne çıkan özellikleri, siyasi olaylar, sosyal ve ilmî gelişmeler, Müslim’in öne çıkan yönleri ve ravilerin özellikleri Ṣaḥîḥ isnadlarının dağılımına, çeşitlenmesine, kitabın günümüze ulaşmasına etki eden başlıca faktörlerdir.

Along with al-Bukhārī’s (d. 256/870) al-Jāmiʿ al-ṣaḥīḥ, Muslim b. al Ḥajjāj’s (d. 261/875) al-Musnad al-ṣaḥīḥ is one of the most important, renowned, authoritative, and reliable sources of Islamic hadīth literature. This study, in which data are collected through literature review and the findings are evaluated through analysis and synthesis, aims to address the accumulation around Muslim’s al-Ṣaḥīḥ and to illuminate the journey of the book. The thesis focuses on the claims made about al Ṣaḥīḥ, the topics of discussion, the literature, the main motives of the studies, the circulation and narration of al-Ṣaḥīḥ in the Islamic world. Muslim’s al-Ṣaḥīḥ, which he wrote in partially differentiated from the classification methods of his time due to the negativities caused by the conditions in which he lived in the narration of hadīth, was initially subjected to criticism by the prominent hadith scholars. Behind these criticisms lies the idea that collecting a certain and limited number of authentic hadiths together would weaken the hand of Ahl al-hadith in its negotiations and discussions with its opponents. It can be said that other points of criticism were put forward to justify this point. Despite these reactions, a serious literature was formed around al Ṣaḥīḥ and the book reached the distant parts of the Islamic world. In this study, it was possible to see the traces of criticism in this process of writing and narration. On the other hand, the contribution of al-Bukhārī and his work to the shaping of the current image of Muslim, which gained its authority in a short period of time, has also been observed. Hadith classification activities, the prominent features of books, political events, social and scientific developments, the prominent aspects of Muslim, and the characteristics of the ravs are the main factors affecting the distribution and diversification of al-Ṣaḥīḥ isnads and the survival of the book.