Katılımcı internet sözlüklerinde yabancı dil olarak Fransızca: Fransızca başlıklı girdilerin web tabanlı söylem çözümlemesi yoluyla incelenmesi

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu, Kanuni Sultan Süleyman döneminde (1536) Fransa’ya imtiyaz olarak verdiği kapitülasyonlardan başlayarak Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar bu ülke ile ekonomik, siyasi, askeri ve kültürel alanlarda sürekli yakın ilişkiler içerisinde olmuştur. İki büyük devlet asındaki bu çok yönlü ilişkiler dolaylı olarak iletişim dillerine de yansımıştır. Öyle ki özellikle 17. yüzyıldan başlayarak 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar, diplomasi, ekonomi, sanat ve kültür gibi pek çok alanda dünyanın en önde gelen ve saygın dillerinden biri olarak kabul gören Fransızca, gerek Osmanlı’da gerekse Yeni Türkiye’de birinci yabancı dil olma ayrıcalığını korumuştur. Böylelikle, yaklaşık beş asırlık bu zaman aralığında Türklerin Fransızlarla, doğal olarak Fransızcayla, diplomatik, askeri, sosyo-ekonomik, politik ve kültürel alanlardaki etkileşimleri neticesinde bu dile özgü, kimi zaman doğru kimi zaman yanlış pek çok görüşü, düşüncesi ve algısı oluşmuştur. Bu çalışmada, sosyal medyanın Türkiye’de en sık kullanılan mecralarından olan Ekşi Sözlük, Uludağ Sözlük ve İnstela gibi etkileşimli platformlarda üretilen ve paylaşılan “Fransızca” sözcüğü (girdisi) ile ilgili olarak genel algının incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, kuruldukları günden 2020 yılının sonuna kadar bu vi platformlarda “Fransızca” başlığı altında girilen 2215 girdi (entry)’nin tamamı derlenerek çalışmanın bütüncesi (korpusu) oluşturulmuştur. Nitel araştırma yaklaşımlarından olgubilim (fenomenoloji) desenine göre yapılandırılan çalışmada girdiler, Web tabanlı söylem çözümlemesi yoluyla incelenmiştir. Çözümleme neticesinde; Fransızcaya değin ilk sırada en sıklıkla olumlu yargıların (söylemlerin) (%25) bulunduğu, hemen ardından olumsuz söylemlerin (%24) geldiği bunları, aynı girdide bir arada bulunan olumlu vs (versus) olumsuz görüşlerin (%20) takip ettiği, kimi zaman da yansız (nötr) düşüncelerinin yer aldığı söylemlerin (%19) olduğu ve son olarak Fransızcanın kimi özelliklerinden dolayı da zaman zaman alaya alındığı yönünde söylemlere (%6) ulaşılmıştır. Sonuç olarak, katılımcı sözlüklerde “Fransızca” başlığı altında yer alan bu tür söylemlerin neredeyse tamamının sözlük yazarlarının kendi kişisel bilgi, tecrübe ve deneyimlerine dayandığı, kimi zaman da kulaktan dolma bilgilerle üretildikleri görülmektedir.

Depuis les concessions accordées à la France en vertu du traité des capitulations sous le règne de Soliman le Magnifique (1536) jusqu'aux premières années de la République, l'Empire ottoman a eu des relations étroites avec ce pays en termes économiques, politiques, militaires et culturels. Ces relations multiformes entre ces deux grands États se reflétaient indirectement dans leur langage de communication. À tel point que, plus précisément du XVIIe siècle à la seconde moitié du XXe siècle, le Français, une des langues les plus importantes et reconnues du monde dans de nombreux domaines, à savoir la diplomatie, l'économie, l'art et la culture, est devenu la première langue étrangère la plus répandue à la fois dans l'Empire ottoman et dans la Nouvelle Turquie. Ainsi, les interactions des Turcs avec les Français, ainsi qu’avec la langue française à travers environ cinq siècles dans plusieurs domaines mentionnés ci-dessus ont engendré un tas d'opinions, d'idées et de perceptions sur cette langue - certaines fausses et certaines vraies-. Cette recherche se propose d’étudier la perception globale des entrées intitulées Français, saisies et partagées dans les dictionnaires collaboratifs en ligne tels que Ekşi Sözlük, Uludağ Sözlük et İnstela, plateformes interactives les plus fréquentées en Turquie. Pour ce faire, le corpus de recherche a été construit par un ensemble de 2215 entrées sous le titre Français, dépouillées sur ces plateformes depuis le jour de leur mise en place jusqu'à la fin viii 2020. Modelée selon le dessin phénoménologique, l'une des méthodes de recherche qualitative, les entrées ont été examinées par le biais de l'analyse du discours médiatisé. A l'issue de l'analyse des discours s’articulant autour de la langue française, les résultats de l'étude montrent tout d'abord des avis positifs d’un côté et des avis négatifs de l’autre dans des proportions égales, respectivement à 25% et à 24%. Cependant, certaines entrées incluent à la fois des opinions positives et négatives (20 %), alors que d’autres contiennent des opinions neutres (19 %). Par ailleurs, il est également frappant de constater que la langue française est parfois ridiculisée pour certaines de ses caractéristiques (6 %). Enfin, il est conclu que la quasi-totalité du discours sous les entrées pour Français sur ces plateformes collaboratives est basée sur les connaissances et les expériences personnelles des auteurs de dictionnaires et parfois même ces derniers ne sont fondés que sur des ouï-dire.