Sosyal Bilimler Doktora Tezleri / PhD Dissertations

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/11452/27

Browse

Now showing 1 - 20 of 1182

Yatırım indirimi ve Türkiye uygulaması
(Bursa İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, 1974) Edizdoğan, Nihat; İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi
Çalışmamızın konusunu teşkil eden yatırım indirimi, yatırımın maliyetine etkide bulunarak yatırımın karlılığını arttıran, bu bakımdan işletme dönemini ilgilendiren bir teşvik tedbiri olarak kendini gösterir. Devlet, hazırladığı plan ve programlarda belirttiği sahalara yatırım yapan fert veya teşebbüslere böyle bir imkan vermekle hem yaptıkları yatırımların karlılığını arttırmak, hem de onları kalkındırılması öngörülen faaliyet alanlarında yatırım yapmağa teşvik etmektedir. Bu bakımdan yatırım indiriminin, kalkınmaya hizmet edebilecek istihsal kollarında bir sınırlamaya gitmemesi diğer teşvik tedbirlerine nazaran kapsamı çok daha geniş bir vergi teşvik tedbiri olduğunu gösterir. Bu çalışmanın amacı, yatırım indirimi müessesesini incelemek, gerek gelişmiş gerekse az gelişmiş ülkelerde, özellikle memleketimizde taşıdığı öneme işaret etmektir. Yatırım indirimiyle güdülen amacın çok yönlü olması ve tesirlerinin toplam yatırım hacmini olduğu kadar müteşebbislerin yatırım kararlarını da etkilemesi bu konunun iktisat politikası tedbiri olarak ne kadar büyük bir önem taşıdığını gösterir. Memleketimizde, ilk uygulandığı 1963 yılından 1974 yılına kadar üzerinde en çok tartışmalar yapılan bir konu olan yatırım indirimi; ekonomi, kamu maliyesi, işletme ekonomisi, siyaset bilimi, vergi hukuku, muhasebe ve psikoloji gibi çok çeşitli bilim dallarını yakından ilgilendirmektedir. Çalışmamız teorik olduğu kadar uygulama ile de ilgilidir. Konu mahiyeti itibariyle iktisat politikasını ilgilendirmekle beraber vergi kanunlarında yer alan hükümlere göre uygulanması, çalışmamızda ekonomi ve vergi hukuku dallarına, bilhassa vergi tekniği ile ilgili hususlara ağırlık vermemizi gerektirmiştir. Ancak diğer bilim dallarına da zaman zaman değinilmektedir. Üç bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde, temel kavramlar ele alınarak yatırım indiriminin tanımı, amacı, gerek toplam yatırım hacmine, gerekse teşebbüslerin yatırım kararlarına olan tesirleri, aynı amacı gerçekleştirmek için kullanılabilen diğer tedbirlerle ilişkisi üzerinde durulmuş ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Yabancı ülke uygulamalarına yer veren ikinci bölümde, yatırım indirimi ile ilgili uygulama metodlarına kısaca değinilmiş, bilhassa Batı Avrupa ülkelerinde uygulanan yatırım indirimi adı altında yer alan tedbirler incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde, Türkiye'de Vergi Reform Komisyonunun hazırladığı tasarıda yer alan hükümler ile kabul edilen yatırım indirimi sistemine yer verilmiştir. Bu bölümde, Türkiye'de uygulanan yatırım indiriminin ekonomi ve teşebbüsler yönünden analizi yapılmıştır. Yapılan tahliller, yatırım indirimi uygulama sonuçları ile ilgili ayrıntılı verilerin olmaması ve bu tedbirlerin etkinliğini değerlendiren incelemelerin bulunmaması nedeniyle, elde mevcut istatistiki bilgi ve imkanlarla sınırlanmış olduğundan, bu bilgilerden faydalanarak mümkün olan sonuçlar çıkarılmağa çalışılmıştır.
Sübjektif olasılık tahminleri (Bursa İş ve İşçi Bulma Kurumu şube müdürlüğünde uygulama denemesi)
(Uludağ Üniversitesi, 1979) Gürsakal, Necmi; Sosyal Bilimler Enstitüsü
Karar verme, işletmeler, aileler ve bireyler, kısacası hemen herkes için vazgeçilmez bir işlevdir. Daha önceleri tecrübe ve sağduyudan yararlanarak bir takım basit ilkelere dayanan kararlar alınmakta iken bugünün yöneticileri, modern yöntemlerin çizdiği eğilimlere büyük önem vermektedirler. Bununla birlikte, bugün hala tecrübe ve sağduyu karar sürecinde kullanılan önemli bir kaynak olma niteliğini korumaktadır. Günümüz toplumları hızlı bir değişim içindedir. Bu nedenle, karar verme durumunda olan bireylerin genellikle belirsizlik koşullarını dikkate almak zorunda kıldıklarını söyleyebiliriz. Bireylerin içinde yaşadığı koşulların temel ögesi sayılabilecek bu belirsizlik, olasılık kavramı yardımıyla nicel olarak açıklanabilir. Matematikte, istatistikte ve günlük hayatta sürekli olarak kullanılan olasılık sözcüğü pür matematikteki anlamıyla negatif olmayan, ancak maksimum değeri olan bir fonksiyondur. Olasılık kavramı, kendisi ile uygulamadaki içeriği arasında ilişki kurulduğu oranda değerlenir. Olasılık kavramının uygulamadaki içeriğini ise bilimsel ve sosyal ilişkilerle ilgili önermeler oluşturmaktadır.
Tıbb-ı nebevî
(Uludağ Üniversitesi, 1979) Denizkuşları, Mahmut; Kandemir, Mehmet Yaşar; Bursa Yüksek İslam Enstitüsü
Hz. Peygamber (a. s.), her konuda olduğu gibi tıp konusunda da bizim için en güzel rehber ve örnek olmuştur. Bu bakımdan onun tıp konusundaki söz ve hareketlerini tesbit etmek önemlidir. Hadis kitaplarında tıbba ait bölümler ayrıldığı gibi tıbb-ı Nebevi ile ilgili müstakil eserler de yazılmıştır. Araştırmamızın giriş bölümünde cahiliyye devri Araplarının tıp bilgisiyle tıbb-ı Nebevi arasında bir mukayese yapılarak Rasül-i Ekrem’ in tıp konularıyla ilgisi ortaya konulmuş, tıbbi hadislerin de diğer hadisler gibi değer taşıdığı isbat edilmeye çalışılmıştır. Tez üç bölümden meydana gelmektedir: Birinci bölümde, temizlik, beslenme, uyku ve bulaşıcı hastalıklar gibi koruyucu hekimlik ile ilgili hususlardaki hadisler ile bugünkü tıbbın görüşleri yer almaktadır. İkinci bölümde Hz. Peygamberin hastalık ve tedavi hakkındaki hadisleri ile modern tıbbın görüşleri mukayese edilmektedir. Üçüncü bölümde ise, tıbb-ı Nebevi sahasında eser vermiş olan alimlerin kitaplarını tesbit ederek onların muhtevasını göstermeye çalıştım. Metinde geçen şahıs isimlerinin vefat tarihleri, ismin ilk geçtiği yerde ve tekerrürü halinde aralıklı olarak gösterilmiştir. Tarihler, önce hicri olmak üzere bir taksim çizgisi ile hicri ve miladi şeklinde kaydedilmiş, ayrıca (h.m.) işaretleri konulmamıştır. Yabancı müellifler ile muasır müelliflerin tarihleri ise, doğum ne vefat omak üzere sadece miladi olarak belirtilmiştir. Müelliflerin yaşadığı zamanı tanıtan bu tarihler, ayrıca bibliyografyada da yer almıştır. Şahıs ve kitap isimleri transkripsiyon ile yazılmıştır. Türkçe eserler ve son asır Türk müellif isimleri transkripsiyon'a tabi tutulmamıştır.
Hitabet-i nebeviyye
(Uludağ Üniversitesi, 1980) Kazancı, Ahmet Lütfi; Aydın, Hüseyin; Bursa Yüksek İslâm Enstitüsü
Resulullah(s. a. v.) nübüvvet ve risalet vazifesinin gereği olarak “HİKMETLE, MEV’IZA-İ HASENE İLE RABBİNİN YOLUNA DAVET” ve ilahi hükümleri tebliğ maksadiyle; ciddi, samimi, gösterişten uzak bir hitabet örneği vermiştir. O, “İDDİASIZ FAKAT MÜKEMMEL BİR HATİPTİR” Gayesi hitabet olmamakla beraber, modern hitabette faydalı ve başarılı olan her usul ve tekniği. Resulullahın, hitabetinde kullandığını görmek mümkündür. O, kendinden sonra gelen ve samimi dileklerle İslama davet görevini yüklenecek olanlara: tatbiki mümkün, faydalı ve başarılı bir hitabet tekniği bırakmıştır. Resulullah(s. a. v.) nübüvvet hayatı boyunca yüzlerce defa değişik fert ve gruplara karşı hitabetmiştir. Ayrıca Medinede cemaatinin ondan dinlediği Cuma hutbesi beşyüz civarındadır. Bilhassa sabah namazlarından sonra yapılan sohbetler de buna ilave edilirse hutbe sayısı bini geçer. Bununla beraber Resulullah (s. a. v.) ın hitabeti konusunda Arapça veya Türkçe bir eser yazılmamıştır. –Yahut biz bulamadık.- “HİTABET-İ NEBEVİYYE” yi hazırlarken önce genel manasıyla hitabet konusunda yazılmış eserleri gözden geçirdik. Daha sonra hadis kitaplarından elde edebildiğimiz malzemeyi değerlendirmeye çalıştık. “HİTABET-İ NEBEVİYYE” konusunda ilk adım diyebileceğimiz bu çalışmamız, ilerde ilim yolcularının vereceği mükemmel eserlere bir ön hazırlık mahiyeti taşırsa memnun olacağız. “Giriş-dört bölüm-ek” halinde hazırladığımız bu çalışmamızda “giriş” kısmı; hitabet, hitabetin çeşitleri ve tarihi hakkında bilgi ihtiva etmektedir. Birinci bölüm: hitabet yönüyle Peygamber (s. a. v.) de dış görünüş konusudur. Bir hatip olarak Peygamber (s. a. v.) de kıyafet, ses, jest, mimik… gibi konular işlemiştir. Hatibin şahsiyeti konusuyla da yakın ilgili bulunan “heyecan, protesto, alkış” bahisleri, dış görünüş yönleri de düşünülerek bu bölüme alınmıştır. İkinci bölüm: bir hatip olarak Peygamber (s. a. v.) in şahsiyeti konusudur. Bu bölümde hitabetin temelini teşkil eden; samimiyet, inanç, bilgi, muhatabı tanımak… gibi hususların önemi ve bu sıfatları yönüyle Peygamberimiz tanıtılmıştır. Üçüncü bölüm: Peygamber (s. a. v.) in konuşmasına tahsis edilmiştir. Resulullah (s. a. v.) ın hitabet yönüyle konuşması çeşitli yönleriyle ele alınmış, belagatine te’sir eden sebepler üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölüm: Resulullah (s. a. v.) ın hitabetinin eğitim ve üretim yönüyle değeri konusudur. Eğitim ve üretimin genel prensipleri yönüyle Resulullah (s. a. v.) ın hutbeleri ve hitabeti değerlendirilmiş, ayrıca onun konuşma uslubu üzerinde durulmuştur. Ek kısım: Peygamber (s. a. v.) in hutbelerinden birkaç örneği ihtiva etmektedir. Hadis kitaplarında kaynak gösterirken daha faydalı olur ümidiyle cilt (romen rakamlarıyla) ve sahife numarası da verilmiştir. Müslim, Ebu Davud, et-Tirmisi ve İbnü Mace için hadis numaraları da eklenmiştir. Kitap ismini takiben “el-Cihad:5/13” şeklinde verilen kısım, “bab no: 5. Hadis no:13 “demektir. Hicretin 1400. Yılını idrak ederken hala el-Buhari ve en-Nesal’ nın kıllanışlı bir nüshasına sahip olmamanın üzüntüsünü taşıyoruz. Şahısların vefat tarihleri(hicri/miladi) çerçevesinde verilmiş, yabancı müellifler ve hatipler için sadece miladi tarih yazılmıştır. Şahıs ve kitap isimlerinin yazılışında transkripsiona riayet edilmiş, Türkçe eserler için isimler olduğu gibi verilmiştir.
XI.-XIII. yüzyıllarda Anadolu'nun Türkleşmesi ve islâmlaşması
(Uludağ Üniversitesi, 1980) Çetin, Osman; Bayram, Mikâil; Bursa Yüksek İslam Enstitüsü
Oğuz Türkleri’nin, Selçuklu başbuğları önderliğinde, Maveraüanehir ve Horasan bölgesinde batıya göç etmeleri, şüphesiz XI. Yüzyılın en önemli hadiselerinden biridir. Bu göç olayı İslam alemindeki siyasi dengeyi değiştirmiş, X. Yüzyıl ikinci yarısından itibaren dışta Bizans taarruzuna, içte çeşitli Şii ve Batını gurupların baskılarına mukavemet edemeyen ve bu sebeple de bir taraftan Doğu ve Güney-doğu Anadolu’daki topraklarını Ruslar’a kaptıran, diğer taraftan dini ve siyasi otoritesi önemli ölçüde sa’fa uğrayan Abbasi hilafetinin yeniden derlenip toparlanmasına hizmet olmuştur. Böylece İslam medeniyeti tekrar canlanmış, Müslümanlar yabancılara, özellikle Haçlı ordularına karşı mukavemet edebilmiş. Abbasi hilafeti iki asırdan daha uzun bir müddet, hayatiyetini devam ettirme imkanını bulmuştur. Bu Cuuz güçlerinin Türk tarihi açısından önemi ise Anadolu’nun bir Türk yurdu İslam diarı haline gelmesine tesir etmiş olmalarından ileri gelmektedir. Zira böylece, Anadolu Selçuklu devletinden Osmanlı Cihan İmparatorluğu’na ve Türkiye Cumhuriyeti’ne kadar uzanan bir tarih çizgisi ortaya çıkmıştır. Tabiyatiyle bu mühim hadise Anadolu’nun fethi, Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılması ile yakından alakalıdır. Biz bu tezimizde, Osmanlı Devleti'nin henüz bir “güç beyliği” şeklinde teşekkül etmeye başladığı yıllarda tamamlanmış olan Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması olayını ele alacağız. Anadolu’nun Türkleşmesi tamamen bu topraklara yerleşen Oğuz Türkleri ile ilgili olduğu için önce Oğuz güçleri ve bu güçlerin Anadolu’ya sürüklediği keşif Türkmen guruplarını devir devir takip edecek ve Türkleşme ile İslamlaşma arasındaki yakın ilgi üzerinde duracağız. Fakat unutmamak gerekir ki, Anadolu’nun Türkleşmesi sadece Türk unsuru ile alakalı olduğu halde, İslamlaşan bir ölçüde yerli hıristiyan ahalisi ihdidası ile ilgilidir. Bu sebeple tezimizde daha çok Selçuklu müesseselerinin yerli halkın ihtidasına ne ölçüde tesir etmiş olduğu hususu üzerinde duracak ve bunun Anadolu’nun İslamlaşmasına nasıl tesir etmiş olabileceğini araştırmaya çalışacağız.
Muhammed b. el-Cezerî ve et-Temhîd fi İlmi't-Tecvîd
(Uludağ Üniversitesi, 1981) Öztürk, Mustafa; Karaçam, İsmail; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Bursa Yüksek İslâm Enstitüsü
İbnu'l Cezeri, kıraat ve tecvid ile ilgili bir çok değerli eserlerin müellifidir .Bu eserlerden tecvide dair olanların başında et-Temhîd fi İlmi't-Tecvîd adlı eseri gelmektedir. Araştırmanın neticesinde tab olunduğunu teşvik eden bir işaret tespit edemediğimiz et-Temhid'in edisyon kritik ve müellifin hayatını (ehemmiyetine bianen) asistanlık tezi olarak seçtik.
el-Mebsût'a göre tatbikatta Hanefî mûctehidlerinin ictihaf usulü
(Uludağ Üniversitesi, 1981) Yavuz, Yunus Vehbi; Karaman, Hayreddin; Bursa Yüksek İslam Enstitüsü
Karşılaştığı tüm zorluklardan insanlığı kurtarmak ve mükemmel bir hayat sürdürmesini sağlamak üzere, dinlerin sonuncusu ve en mükemmeli İslam gönderilmiştir. Nitekim bu manayı ifade etmek üzere Kur’an-i Kerim’de şöyle buyuruluyor: “Bu gün kafirler dininizi (sömürmekten) ümitlerini kestiler. Bugün size dininizi tamamladım. Üzerinizdeki nimetimi de tamamladım ve din olarak size İslam’ı seçtim.” Bu ayet’i kerime, İslam ile müşerref olmanın en büyük nimet olduğunu, en mükemmel bir din olduğunu ve O’na sarıldığımız taktirde bu nimetten mahrum olduğu halde aleyhindeki çalışmaların bir netice vermeyeceğini müjdeliyor. İslam’a düşman olanların kötü emellerini boşa çıkaracak çalışmaların başında bu nimetin büyüklüğünü taktir ederek kendisinden azami derecede faydalanmak gelir. İslam nimetinden faydalanmak, onun gösterdiği yoldan yürümekle, bize söylemek istediği derin manaları anlamakla ancak mümkün olur. Kur’an-ı Kerim'in sık sık ifade buyurduğu hidayetten öncelikle anlamamız gereken mana bu olsa gerektir. Bu hidayetin sarsılmaz yolu ilmi prensiplere bağlı olarak yapılan çalışmalardan geçmektedir. Selef alimleri İslam’ın ilk devirlerinde bu yolu takip ederek din inançlarını tefsir, tevil ve yaşadıkları toplumun meseleleri paralelinde açıklamak suretiyle hidayet rehberliği görevini ifa etmişler, dolayısıyla İslam’a büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Bu hizmette özellikle ilk Hanefi müctehidlerinin payı çok büyüktür. Onlar, toplumun her meselesi ile, hatta ortaya çıkması farz edilen meseleleri ile yakından ilgilenmişler ve güçlükleri yenmeğe çalışarak sadece kendi toplumlarına değil, kendilerinden sonra gelen insanlara da rehberlik etmişlerdir. Şüphesiz bunu yaparken onlar, bazı prensiplere dayanmışlar, bazı örnekleri göz önünde bulundurmuşlardır. Bu prensipler fıkıh usulü kitaplarında sonradan kaideleştirilmiştir. İşte tezimizin konusu bu prensiplerinin, furu’daki tatbikatına dayanarak, onların toplum ile din arasında nasıl bir ilişki kurduklarını ve ortaya koydukları meseleleri, özellikle nas bulunmayan konularda nasıl açıkladıklarını örnekleri ile göstermektir.
Simav Çayı'nın bor kirliliği yönünden incelenmesi ve kirliliğe neden olan atık suların adsorpsiyon ile arıtılma yöntemlerinin araştırılması
(Uludağ Üniversitesi, 1982) Balkı, Nihat; Pekin, Burhan; Sosyal Bilimler Enstitüsü
Bu çalışmada, Simav Çayındaki bor kirliliğinin ölçülmesi ve bu kirliliğin giderilmesi denemeleri yapılmıştır. Bigadiç'in 17 km. kuzeydoğusunda Simav Çayı boyunca sıralanmış bor işletmeleri bulunmaktadır. Çaydaki bor kirliliğine bu işletmelerin sebebolduğu anlaşılmıştır. Bunun için işletmelerden önce (Bigadiç Köprüsü) ve işletmelerden sonra (cevher sahası çıkışında), Çaydaki bor konsantrasyonu bir yıl süre ile aylık peryotlarla ölçülmüştür. Bu ölçümlerden; Yıllık ortalama bor konsantrasyonu, Bigadiç Köprüsünde 0,28 mg/1, cevher sahası çıkışında ise 7,19 mg/1 olarak bulunmuştur. Cevher sahasında yapılan incelemede bor (kolemanit) cevherinin yer altından (çayın su seviyesinin altından) çıkarılması sırasında, toplam debisi 195 1/sn'ye ulaşan ve yer yer 300 mg/I'ye varan oranlarda bor taşıyan drenaj sularının doğrudan Çay'a verildiği görülmüştür. Cevherin yıkanmasında kullanılan ve çok yüksek oranda bor taşıyan yıkama suları için yapılan havuzların, bu suların Çay'a karışmasını tam önleyemediği tesbit edilmiştir. Buna ek olarak etrafa düzensiz bir şekilde yığılan bor cevheri artıklarının (paşaların) da, meyilli olan arazide yağışlar sonucu kirliliğe sebebolduğu gözlenmiştir. Yapılan denemeler sonunda Çay'a karışan sallardaki (drenaj suları) bor'un adsorpsiyon yolu ile belirli ölçülerde giderilebileceği anlaşılmıştır. Bu amaçla; Özellikleri değişik aktif kömürler, Seydişehir alüminası, Eskişehir lületaşı, Bentonit, Kaolin ve Dowex 1x4 (anyon değiştirici reçine) gibi adsorbanlar kullanılmıştır. Bentonit ve kaolin dışındaki adsorbanların, bor adsorpsiyonunda etkin olmadıkları ortaya çıkmıştır. Sulu ortamdaki bor konsantrasyonunun artmasiyle adsorbanların bor adsorpsiyon veriminde azalma görülmüştür. Ortamdaki bor konsantrasyonu 5 mg/I'nin altında olduğunda; Aktif karbonla % 82, lületaşı ile % 75, Dowex 1x4 ile % 35,9 ve Alümina ile de % 26 oranında adsorpsiyon verimi elde edilmiştir. Ortamın bor konsantrasyonu 282 mg/I olduğunda ise bu değerler; Aktif karbon için % 5,67, Lületaşı için % 10,46, Howex 1x4 için % 3,9 ve Alümina için de % 4,4 olarak bulunmuştur. Borlu çözeltinin pH'ı ve bor konsantrasyonu, adsorpsiyon verimi üzerinde önemli iki etkendir. Her adsorban için maksimum adsorpsiyonun olduğu pH değerleri farklı olduğundan, adsorpsiyon denemeleri maksimum adsorpsiyonun olduğu pH'larda yapıldı. Bor adsorpsiyonunda etkin olan Lületaşı ve Alüminanın, fizikokimyasal özelliklerinin sıcaklıkla değişimi incelenmiş ve bu değişimin adsorpsiyon verimi üzerine etkisi araştırılmıştır. Adsorbanlar (Lüle taşı ve Alümina) 200'er derece aralıklarla 1000°C'a kadar kızdırılmış ve her aralıkta fizikokimyasal özelliklerinin (yüzey asitliği-bazlığı, yüzey alanı, gözenek hacmi ve gözeneklilik) kızdırma sıcaklığına bağlı olarak önce sıcaklıkla arttığı ve belirli bir sıcaklıktan sonra (400°C) yeniden azaldığı görülmüştür. Her 200°C'lık aralıklarla kızdırılan adsorbanlar yeniden adsorpsiyonda kullanılmış ve fizikokimyasal özelliklerindeki bu değişmelerin adsorpsiyon verimi üzerinde etkin olmadıkları görülmüştür. DTA eğrileri alınan her iki adsorbandan Lületaşının, 822°C'ta yapısal bozunmaya uğradığı (ekzotermik pik) ve bu sıcaklık yakınında adsorpsiyon etkinliğinin arttığı, Aluminada ise herhangi bir değişimin olmadığı görülmüştür. Ayrıca HNO₃ ile asitlendirilen Lületaşının adsorpsiyon etkinliğinin daha da arttığı, asitlendirilen örneklerin adsorpsiyonda kullanılması ile anlaşılmıştır. Adsorbanlar üzerinde tutulan bor'u, yeniden çözeltiye almak (adsorbanları rejenere etmek), borsuz su kullanılması ve pH'ın ayarlanması ile mümkün olmaktadır. Bunun için 5 mg/l'nin altında bor taşıyan su ile çalışılmış, kullanılan adsorbanların tuttuğu bor, % 96,5 ile % 69 arasında değişen oranlarda çözeltiye geri alınmıştır. Bor adsorplamış Lületaşı ve Alüminanın rejenere edilmediği hallerde, klinkere katılma imkanları araştırılmış ve % 15 oranında bir karıştırmanın, klinkerin özelliklerini önemli ölçüde değiştirmediği tespit edilmiştir.
İslâm tarihinde ilk siyasi ve dini fırkaların zuhuru
(Uludağ Üniversitesi, 1983) Algül, Hüseyin; Bursa Yüksek İslâm Enstitüsü
Cahiliye devri Arap ictimai hayatını tanzim eden eserler asabiye terimi çevresinde toplanmaktadır. Peygamber 23 senelik tevhit mücadelesiyle cahiliye devrinin ictimai yapısını değiştirmiş, ömrünün nihayetine doğru Hicaz, güven içinde yaşanılan bir bölge haline gelmişti. Mücadelenin iki ana esası Allah’ın yegane ma’bul olduğu fikri ve insana saygı olarak ifade olunabilir. Bu sebeple Mekke fetholunduğu zaman vaktiyle kendilerini memleketlerinden zulmen çıkarmış olan insanlar affolunmuşlardır. Çünkü asıl maksat olan tevhid, Ka’be’nin putların temizlenmesi ile tahakkak etmiştir. Hz. Peygamber, Peygamberlik vazifesini tebiği ile asıl maksadını gerçekleştirdikten sonra şahsına yöneltilen eski işkence ve zulümleri bir istikam vasıtası olarak kullanmamıştır. İnsana saygıyı ise; islam kardeşliği sembolize ediyordu. Çeşitli sebeplerle birbirlerinin aleyhine olan Kaya-Kureyş, Eve-Hazreç v. bg. kabileler sevgi, saygı bağları ile birbirlerine hürmet beslemeye başlamışlardı.
İşletmelerde iş kazalarının psikoteknik yöntemle analizi ve önlenmesi (bir uygulama denemesi)
(Uludağ Üniversitesi, 1983) Efil, İsmail; Sosyal Bilimler Enstitüsü; İşletme Ana Bilim Dalı
Bu çalışmanın amacı iş kazalarının önlenmesinde psikoteknik yöntemin yeri ve önemini ortaya koymaktır. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, psikoteknik yöntemin diğer kavramlarla ilişkisi ve uygulama alanları hakkında bilgi verilmekte, çalışma koşullarının düzenlenmesinde bireyin önemi vurgulanarak sosyo-psikolojik bir değerleme yapılmaktadır. İkinci bölümde, iş kazalarının doğuşunda bireysel faktörler ayrıntılı biçimde incelenerek bireyin kazaya neden olabilecek özellik ve yetenek eksiklikleri incelenmektedir. işin psikolojik analizi yapılarak işin gerektirdiği özellikler açısından kazaya neden olabilecek faktörler incelenerek bu faktörlerle bireyin yakın ilişkisi araştırılmaktadır. Üçüncü bölümde, iş kazaları ile ilgili psikolojik etkenlerin psikoteknik yöntem aracılığı ile saptanmasında sözkonusu testler ayrıntılı olarak incelenmkte, psikoteknik yöntemi destekleyici olarak psiko-sosyal önlemler işinde kaza-grup yapısı İlişkisi, güvenlik eğitimi ve güvenlik motivasyonu konuları ele alınmaktadır. Aynı bölüm içinde psikoteknik yöntemin özünde varolan ve özellikle uygulanma sırasında ortaya çıkan güçlükler bilimsel bir tarafsızlık içinde tartışma konusu yapılmaktadır. Dördüncü ve sonuncu bölümde ise bir otomobil fabrikasında yapılan uygulamada psikoteknik yöntemle ilgili güvenlik bataryasının geçerliliği denenmeye çalışılarak, bireylerin aletli testlerden elde ettikleri sonuçlar kaza yapan ve yapmayanlar yönünden. incelenmektedir. Son olarak elde edilen bulgulara dayanarak psikoteknik konusunda ilerde yapılacak çalışmalara ışık tutacağı umulan önerilere yer verilmektedir.
İslâmiyetin eğitimimize getirdiği değerler ve Türklerin eğitime hizmetleri
(Uludağ Üniversitesi, 1983) Ayhan, Halis; Koçer, Hasan Ali; Sosyal Bilimler Enstitüsü
Eğitim fert ve cemiyet hayatındaki, en tesirli çalışmaların adıdır. Eğitim ferdin şahsiyetini tayin ettiği gibi, cemiyetteki bütün sosyal kurumların kültür ve medeniyetin meydana gelmesinde ve gelişerek devam etmesinde de kendini göstermektedir. Eğitimle fertlerin iyi bir insan iyi bir vatandaş ve iyi bir müslüman olması sağlanabildiği gibi, insanlığın kültür ve medeniyet sahasında meydana getirdiği eserlerinde devamı sağlanmaktadır. Bu tez çalışmasında, Türk milletinin İslamiyetten önceki eğitim durumuyla, İslamiyete girdikten sonraki durumunda görülen; değişmeleri gelişmeleri, ve bu sahada meydana getirilen müesseselerin araştırılması yapılacaktır. Bir taraftan İslamiyetin Türk eğitimine, getirdiği değerlerin neler olduğuna işaret edilirken, bir taraftan da, Türklerin İslam alemine eğitim bakımından neler kazandırdıkları gösterilmeğe çalışılacaktır. Bunun içinde, eğitimin genel olarak tanımı ve sahası belirtildikten sonra şu konuların araştırılması yapılacaktır: 1- İslamiyetten önce Türklerin, eğitim ve öğretim durumu; bu bölümde, eski Türk kültür ve medeniyet inin seviyesine 1, yazı ve edebiyat, sosyo-ekonomik hayatın incelenmesi, ve kadının sosyal durumu konularına daha fazla önem verilerek durulacaktır. 2- Türklerin İslamiyete girişi; Sosyal psikoloji ve kısaca tarihi yönden bu konunun tetkiykiyle, Türk- İslam tarihindeki eğitim seviyesinin anlaşılmasına imkân hazırlanmak istenmektedir. 3- İslamiyetin getirdiği eğitsel değerler; Bu bölümde İslamiyetin genel eğitim ve öğretim yönünden getirdiği değerlerin, daha çok Türk eğitim hayatına nasıl tatbik edildiğine bakılmağa çalışılacaktır. Ayrıca Türklerin eğitim alanında İslam alemine ne gibi etkiler yaptığına da yeri geldikçe işaret edilecektir. Sonuçta ise bütün bu araştırmaların ışığında Türklerin nasıl bir anlayışa ulaşarak, bu günkü dünya şartlarına göre İslamiyetin manevi gücünden faydalanabilecekleri gösterilmeğe çalışılacaktır.
Sosyal muhasebe sistemi (Bursa Organize Sanayi bölgesinde sosyal sorumluluk eğilimi araştırması)
(Uludağ Üniversitesi, 1983) Gülçimen, Nihat; Kotar, Erhan; Sosyal Bilimler Enstitüsü; İşletme Ana Bilim Dalı
Günümüz işletmelerinin ekonomik ve teknolojik gelişmeye paralel olarak giderek büyümesi, işletmelerin faaliyet sonuçları ve çevreye olan etkisi ile ilgilenen kişi ve grupların sayısını arttırmıştır. Ülkelerin sosyo-kültürel yapılarındaki değişmeler işletmelere yeni yükümlülükler getirmiş ve işletmelerin görevleri hakkında yeni anlayışların doğmasına neden olmuştur. İşletmelerin sosyal başarılarının ekonomik ve finansal başarılar kadar açık bir şekilde tanımlanması ve raporlanması hakkındaki görüşler bu gelişmelerin bir sonucu olmuştur. Sosyal muhasebe konusunda geliştirilen yaklaşımlar işletmenin sosyal başarısının değerlenmesi amacıyla atılan önemli bir adımdır. Böylece bir işletmenin yaşadığı çevreyi nasıl etkilediği ve kendisinin nasıl etkilendiği ölçülmeye çalışılır. Bu konuda yapılan çalışmalar daha eski tarihlere uzanmakla birlikte, yoğun araştırma ve çalışmaların 1970’ li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri'nde başladığı gözlenmektedir. Muhasebe ve danışmanlık örgütleri, bilim adamları sosyal başarının ölçümleneceği sosyal sorumluluk ilgi alanlarını belirlemeye çalışmışlardır. Belirlenen sosyal sorumluluk ilgi alanlarında sosyal başarıyı değerleyecek ölçüm teknikleri, yöntemleri ve raporlama ilkeleri hakkında çalışmalar yoğunlaştırılmıştır. Avrupa ülkelerinde de benzer çalışmalar yapılmıştır. Bilimsel çalışma ve araştırmaların yanında büyük işletmelerin katkıları azımsanamayacak gelişmeler sağlamıştır. Hükümetler çıkardıkları kanunlar ile konunun sınırlarını belirleyerek uyulması gereken zorunlu ilkeleri ve raporlama tiplerini açıklamışlardır. Sosyal muhasebe sisteminin işletmenin yönetim ve haberleşme teknikleri içindeki boyutları ve önemi gittikçe artmaktadır. Çalışmamızda yakın bir gelecekte önemli gelişmeler göstereceğine inandığımız sosyal muhasebe yaklaşımlarını, sosyal başarının değerlenmesini sağlayan yöntemleri ve raporlanma şekillerini incelemeyi amaçlamış bulunuyoruz. Beş bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde; işletmenin sosyo-ekonomik çevresi, sosyal muhasebenin tarihi gelişimi ve tanımı verilerek, sosyal olaylar karşısında işletme davranışları ve işletmelerin sosyal sorumlulukları belirlenmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde; işletme içine yönelik yönetim aracı, öte yandan işletme dışına yönelik haberleşme aracı olarak sosyal muhasebenin amaçları ve ülkelere göre sosyal sorumluluk ilgi alanları konu edilmiştir. Üçüncü bölümde; sosyal muhasebe yaklaşımları ayrıntılı bir biçimde incelenmeye çalışılmıştır. Anlatım şeklindeki yaklaşımlar, klasik muhasebe yaklaşımları, sosyal göstergeler yaklaşımı ve gösterge maliyet yaklaşımı raporlama şekilleri ile birlikte ele alınmıştır. Dördüncü bölümde; sosyal planlama süreci içinde sosyal muhasebenin yeri ve sosyal muhasebe sisteminin özellikleri belirtilerek işletmede sosyal muhasebe sisteminin nasıl düzenlenebileceği konu edilmiştir. Beşinci bölümde; Bursa Organize Sanayi bölgesinde faaliyet gösteren işletmeler arasında sosyal sorumluluk anlayışı ve sosyal sorumluluk ilgi olanları hakkında yayınlanan bilgilerin tesbitini amaçlayan bir anket çalışması yer almaktadır.
Ergenlik çağı gençlerinin dini gelişimi
(Uludağ Üniversitesi, 1983) Hökelekli, Hayati; Doksat, Recep; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Din Psikolojisi Ana Bilim Dalı
Din Psikolojisi'nin-diğer ilimlere kıyasla- çok yeni birilim olması sebebiyle, gerek memleketimizde ve gerekse diğer dünya Ülkelerinde bu alanda yapılan çalışmalar, çok sınırlı ve yetersiz bir durumdadır. Ortaya konan çalışmaların bir yeterlilik arzetmesi, daha pek çok çalışmaya ihtiyaç göstermektedir. Bu bakımdan bizim çalışmamızı da bu açıdan değerlendirmek gerekecektir. Dar ve sınırlı imkanlar içerisinde tamamlayabildiğimiz bu çalışmanın önemi, belki bundan sonra aynı konuda yapılacak çalışmalara bir numune teşkil etmesiyle değer kazanacaktır.
Kur'ân'da mele
(Uludağ Üniversitesi, 1983) Çelik, İbrahim; Tınmaz, Hayrettin; Sosyal Bilimler Enstitüsü
Kur’ân’daki kıssaları okuduğumuzda, “mele” kelimesi ile ifade edilen: bencillik, hased, hırs ve kibir esiri olan belli bir gurubun daima peygamberlerin karşısında yer aldığı dikkatimizi çeker. Aynı zamanda bu gurubun toplumdaki çoğunluğun da ima etmesini engellemeye çalıştığının, onun doğrultusundaki ilmi, dolasıyı ile huzurun karşısında büyük bir engel oluşturduğunu fark ederiz. Tarihin tekerrürden ibaret olduğu gerçeğinden hareketle, hakkın karşısında her zaman böyle bir gurub bulunabileceğini düşünmek gerekir. Bu sebeple anılan gurubun içinde hakka ve ilme karşı çıkan, sırf şahsiyet ve kibir gibi nefsin kaprislerine boyun eğmekten kendisini kurtaramayan tipleri teşhis ederek aynı olumsuz haraketlerin zararlarından kurtulmak ve onları iyiye doğru yönlendirmede faydalı bir netice elde edebilmek, niyet ve ümit ile araştırmaya başladık. Konu ile ilgili âyetlerin tesbit yapılırken bir taraftan da anılan kelimenin Lugat ve Kur’ân’daki mânalarını araştırmak için ilgili kaynaklara müraacat edildi. Böylece az da olsa “mele” kelimesinin toplum içinde, serveti ve taraftarı çok idari ve siyasi alanlarda topluma halen çevreler olduğu görüldü. Ancak Kur’ân’daki ”mele”kelimesi bu genel manasından çok, anılan gurubun içinde, hissiyata akla galip gelenler için kullanıldığı fark edildi. Bu tesbitten sonra tarihte, hissiyatının tesiri ile hareket edenlerin, devletlerini nasıl ifşâd edip bencillik temeli üzerine bina ettikleri kanunlarla idare etmeye çalıştıklarını ve bu maksadla da toplumu bir birine düşman sınıflara nasıl böldüklerini göstermeye çalıştık. Birinci bölüme, anılan tiplerin şahsi ve âilevikaprislere kapılarak toplumlara nasıl ifşad ettiklerini tesbitleri ve ardından peygamberlerin bunu düzeltmek için nasıl hareket ettiklerini anlatmaya çalıştık. Yine bu bölümde, itikadi ve içtimai bir kargaşa içinde olan toplumu ilahi esaslar vaz’ederek doğru yola çekmek isteyen peygamberlere, anılan gurubun nasıl düşmanca davrandığını ve hangi metodları kullandığını tesbite çalıştık. Bütün bu olup bitenleri daha yakın bir zamanla; yerini, tarihini ve şahıslarını da tesbit ederek gözler önüne görebilmek için ikinci bölümü, İslam’ın zuhurunda mele’ bahsine ayırdık. Araştırma yapılırken asıl kaynağımız daima Kur’an-i kerim ve tevsirleri olmuştur. Ayetlerde öncelikle H. B. Çantay ve Süleyman Ateş’in mealleri esas alınmakla beraber, yer yer kendi ifadeleremi de kullanmaya çalıştım. Mealler içindeki parantez arası izahlara hangi tefsirlerden istifade ederek yaptığımı belirtmek için dipnot göstermeye gayret ettim. Konu işlenirken, mevzuya çok uygun düşeceğini gördüğüm halde, İsrailiyat’a düşülebilir endişesi ile Kur’an’ın dışındaki kaynaklara dayalı kıssalara yer vermedim. İkinci bölümde ise böyle bir endişe olmadığı için Peygamberler(s.a.v.) ile ilgili olaylara genişçe yer ayırdım. Üçüncü bölümde, melei inkara sevkeden sebeplerden, öncelikle konumuzla ilgili olanalar incelenmeye çalışıldı. Bu bölümün sonunda yer alan “günümüzdeki mele” diyebileceğimiz yarı aydınlar ve onların –gereği gibi araştırmaktan doğan- İslam’a karşı şüpheleri ve onları buna iten nedenler, talebelik yıllarından beri merakını cezbeden bir mesele idi. O günden beri konu ile ilgili okumuş olduğum eserlerden vardığım neticeyi özetlemeye çalıştığımdan, kaynaklarını göstermek için dip notlara yer vermedim.
Mustafa Lutfi el-Menfeluti'nin hayatı, eserleri ve XIX-XX. asır arap edebiyatındaki yeri
(Uludağ Üniversitesi, 1983) Aşçıoğlu, Osman; Aydın, Hüseyin; Bursa Yüksek İslâm Enstitüsü
İslam Dünyasında Mısır'ın yeri, diğer İslam Ülkelerine göre daha değişik bir durum arz etmektedir. Çoğu zaman dini bakımdan Mısır’ı İslam Aleminde lider olarak görüyoruz. Her ne kadar hilafetin İstanbul'a geçmesiyle bu durumda bir sarsıntı olmuşsa da Ezher vasıtasıyla Mısır, dini liderliğini dün olduğu gibi bu gün de sürdürmektedir. İşte böyle bir ülkeye 1798 yılında batıdan bir saldırı vuku buluyor. Bu saldırı ile Mısır, Batı Dünyasına bir pencere açmış oluyor. Aslı itibariyle arzulanmayan bu saldırı, neticesi bakımından faydalı olmuş. Mehmet Ali Paşa gibi bir kimsenin de Mısır'a vali olmasıyla bu fayda artmıştır. Batı'ya açılan bu pencere sayesinde Mısır'da yepyeni bir kültür ufku belirmekte, o zamana kadar fark edilmeyen bazı yeniliklere şahit olunmaktadır. Bu yeni hayatla birlikte Avrupa ile kültürel temaslar başlamakta, bu kültürle doğrudan ya da dolaylı şekilde etkilenmiş odibler ortaya çıkmaktadır. Bunlar arasında Avrupa kültürü ile dolaylı şekilde etkilenenlerden birisi de Mustafa Lutfi el-Menfeluti'dir. Bu şahıs, milli ve dini duygularına bağlılığının yanında oldukça tatlı ve akıcı bir üslubun da sahibidir. Ayrıca eskileri okumuş, eski ile yeni nesil arasında bir köprü olmuştur. İşte bu özellikleri dolayısiyle Menfeluti' yi ve O'nun XIX-XX. Asır Arap Edebiyatındaki yerini tez konusu olarak araştırmayı uygun bulduk. Ama şurasını hemen belirtelim ki Mısır ile kültürel temasımızın, yok denecek kadar az olması bizi üzen bir konu olmuştur. İstediğimiz şekilde bir araştırma yaptığımızı da bu yüzden maalesef iddia edemiyoruz. Çünkü bu kültür temasının azlığı sebebiyle kaynak bulmakta büyük sıkıntılarla karşılaştık. Hatta istediğimiz kaynakları da bu sebepten maalesef elde edemedik. Bu arada Mısır'ın İstanbul Başkonsolosluğu ile yaptığımız temas bize istediğimizi sağlayamadı. Bir edibin yetişmesi ve fikriyatının oluşumunda siyasi ve kültürel ortamın şüphesiz çok büyük rolü vardır. Bu nedenle araştırmamızın birinci bölümünü, bu konuya tahsis ettik. Burada, araştırmamıza konu olan şahsın yetiştiği döneme tekaddüm eden günlerden başlayarak, ölümünden sonraki zamana kadar olan süre içinde Mısır'ın siyası ve kültürel hayatını, yer yer ekonomik durumlara da temas ederek incelemeye çalıştık. II. Bölümde, Yazarımın hayatını ve eserlerini inceledik. III. Bölümde de; Menfeluti'nin edebi değeri ve Mısır Edebiyatındaki yerini belirtmeğe çalıştık.
Sosyalleşme sosyal gelişme ve sosyal tekâmül açısından İslâmi esasların tahlili
(Uludağ Üniversitesi, 1984) Er, İzzet; Bilgiseven, Amiran Kurtkan; Sosyal Bilimler Enstitüsü
Bugünkü vaziyeti itibariyle müsbet ilimler altın devrini yaşıyor denilse, mübalağa yapılmış olmaz. Her geçen gün ortaya çıkan yeni bir buluğ, insanlığa daha rahat bir hayat yaşama imkanı bahşeder. Beşeriyete rahat bir hayat yaşatma hususiyetinin sadece müsbet ilimlere has olmadığı bilinen bir şeydir; ancak, onlar, insanların yalnız maddi refahını temin edebilirler. Zira, beşeri hayat sadece maddi karakter arzetmez, onun bir de manevi cephesi vardır. İşte, ferdin manevi cephesini, sosyal ve psikolojik hayatını rahat ve mesud bir şekilde sürdürmesi, bu meyanda zuhur etmiş ve edebilecek meselelerin araştırılması, hal çarelerinin tesbiti gibi ana problemler başka ilimlerin konusu olmuştur. Ki, bu ilimler ismini meşgul olduğu sahalardan almış gibi bir görünüm arzeden sosyal ilimlerdir. Lakin gerek müsbet ilimler, gerekse sosyal ilimler sahaları itibariyle birbirlerinden kesin hatlarla ayrılmış değillerdir, Sosyal bir ilmin konusu, bazı yönlerden, az veya çok, bir başka ilmin, mesela müsbet ilmin meseleleriyle yakından alakalı olabilir. Çünkü hayat komplike bir yapıya sahiptir, aynı anda insanın her iki cephesiyle ilgili hususları nazar-ı dikkate almak gerekebilir.
Satıştan sonra servisin pazarlamada yeri ve bir uygulama örneği
(Uludağ Üniversitesi, 1984) Denizer, Dündar; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
Etkin bir vergileme için yükümlü psikolojisi
(Uludağ Üniversitesi, 1984) Şenyüz, Doğan; Sosyal Bilimler Enstitüsü
Otel işletmelerinde maliyetlerin karlılık açısından değerlendirilmesi ve uygulama örneği
(Uludağ Üniversitesi, 1984) Sümerkan, Zekeriya; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı
Zaman serilerinin spektral analizi ve bir uygulama denemesi
(Uludağ Üniversitesi, 1984) Esen, A.Serdar; Sosyal Bilimler Enstitüsü
Zaman içinde sıralı olarak yapılmış gözlemler kümesi olarak tanımlanan zaman serileri trend, mevsimlik dalgalanmalar konjkonktürel dalgalanmalar ve düzensiz dalgalanmalar'dan oluşurlar.Zaman serileri Analizi, zaman serisinin bir rassal sürecin belirli bir andaki durumu Olduğu görüşünden hareket eder. Zaman serileri analizinde biri "zaman ortamı analizleri", diğeri "frekans ortamı analizleri (Spektral analiz)" olmak üzere iki farklı yaklaşım söz konusudur. Zaman serileri analizleri genellikle serinin "durağan" olduğu varsayımına dayanırlar. Durağan bir zaman serisi, kendi sini oluşturan bileşik dağılım fonksiyonu zaman kümesi içindeki her noktada aynı özelliye sahip ve sadece zaman küresinin elemanları arasındaki uzaklığa bağlı olup bunların gerçek değerlerinden etkilenmeyen bir seridir. Analize başlamadan önce zaman serisinin durağan olup olmadığı belirlenerek, durağan olmayan zaman serileri durağan biçime dönüştürülürler. Söz konusu dönüşümden önce serinin mevsim etkisinden de arındırılması gerekir. Zaman ortamı analizlerinde zaman serisi zamanın bir fonksiyonu olarak ele alınmakta, frekans ortamı analizlerinde ise seri frekans bileşenlerine ayrıştırılarak, frekansın bir fonksiyonu olarak incelenmektedir. Bu ikinci yaklaşım, zaman serisinin bir dizi sinüs ve kosinüs dalgaları toplamından oluştuğu görüşünden hareket eder. Serinin frekans ortamında incelenebilmesinde

Browse

Browsing by Issue Date